मनसेचा झेंडा आणि अजेंडा

महाराष्ट्राच्या विधानसभा निवडणुकीतून प्रथम राज ठाकरे यांनी माघार घेतलेली होती. कारण त्यांना अल्पसंख्य आमदारात सरकार स्थापन करायचे धडे नीट गिरवता आलेले नव्हते. तसे बघायला गेल्यास मागल्या दोन वर्षात त्यांनी मन लावून पवारांच्या क्लासमध्ये ट्युशन घेतली होती. पुण्यात पवारांची दिर्घ जाहिर मुलाखत घेऊन राज ठाकरे यांनी सुरूवात छान केली होती. पण हळुहळू त्यांच्या हातून बाजी सरकत गेली आणि मनसेच्या धोरणांचा रिमोट कंट्रोल बारामतीकडे गेल्याची चर्चा होती. त्याचे परिणाम लोकसभा निवडणुकांचा मोसम सुरू होताच दिसू लागले. मधल्या तीनचार वर्षात राजकारणापासून व चळवळी आंदोलनातून बाजूला झालेली महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना, क्रमाक्रमाने कॉग्रेस व राष्ट्रवादीच्या जवळ सरकत गेली आणि पर्यायाने त्यांची दोन्ही कॉग्रेसच्या आघाडीत वर्णी लागेल, असे चित्र तयार झाले होते. पण काही उपयोग झाला नाही आणि स्वबळावर लढायची इच्छाही मनसे गमावून बसली होती. त्यामुळे लोकसभेत आपला वरचष्मा दाखवून विधानसभेत आघाडीकडून जागा मिळवायचा त्यांचा बेत असावा. पण आपल्याला शिडी करून पवार साहेब अन्य कुणाचा बेत कधी यशस्वी होऊ देतात काय? विधानसभा निवडणूकीचे पडघम वाजू लागले आणि मनसेला साहेबांनी खड्यासारखे बाजूला केले. मनसेही आघाडीत जाणार अशा बातम्या पेरल्या गेल्या आणि ऐनवेळी कॉग्रेस राजी नसल्याचे सांगत पवारांनी त्यातून अंग काढून घेतले. पण कार्यकर्त्यांच्या दबावामुळे अखेरच्या सहासात दिवसात राज ठाकरेंना मैदानात यावेच लागले. मात्र त्याचा पुरेसा प्रभाव पडला नाही. त्यामुळेच आता मनसेचे राजकीय भवितव्य काय, असा प्रश्न उभा राहिलेला होता. त्याचे उत्तर खुद्द राज ठाकरे यांनीच शोधलेले दिसते. ते जुना अजेंडा सोडून झेंडा हाती घेणार असल्याच्या बातम्या आहेत.

विधानसभेच्या निकालानंतरच्या घडामोडींनी राज्यात नवी राजकीय समिकरणे तयार झाली आणि त्यात पवार तर राजना विसरूनच गेले. त्यांनी मातोश्रीशी जवळीक करीत उद्धव ठाकरेंना विशेष ट्युशन देण्याचे काम हाती घेतले. पर्यायाने राजना एकलव्य होऊन पुढली वाटचाल करण्याखेरीज पर्याय उरला नाही. मात्र या राजकीय घडामोडीत त्यांची इच्छा पुर्ण झाली. विधानसभेत भक्कम मजबूत विरोधी पक्ष असावा, अशी अपेक्षा त्यांनी प्रचारात व्यक्त केलेली होती. युतीत व सत्तेत बसून विरोधी जागाही व्यापणार्‍या शिवसेनेला व मरगळल्या दोन्ही कॉग्रेसना पर्याय म्हणून राज आपली जागा शोधत होते. पण शिवसेनेने अशी काही पलटी मारली, की राजना हवी असलेली जागा आधी सत्तेत बसलेल्या भाजपाला मिळाली. आज विधानसभेत कधी नव्हे इतका मजबूत विरोधी पक्ष बसला आहे. १०५ आमदारांचा एकच विरोधी पक्ष, ही महाराष्ट्र विधानसभेतील अपुर्वाई आहे. पण राजना तेच स्थान हवे होते आणि भाजपाने ते आता बळकावले आहे. म्हणजे पवारांनी आघाडीत घेतले नाही आणि शिवसेनेने सत्तेत जाताना भाजपाला भक्कम विरोधी पक्षाची जबाबदारी देऊन टाकली. त्यामुळे या नव्या समिकरणात मनसेचे कुठे व काय असेल, हा प्रश्न निर्माण झालेला आहे. त्यामुळेच राजना नव्या सोंगट्या घेऊन खेळण्याखेरीज पर्याय उरलेला नाही. कारण आता भाजपाच विरोधात बसला असून त्याच्यासारख्या ‘माजोरी’ सत्ताधारी पक्षाला धडा शिकवण्याची गरज उरलेली नाही. मग राजनी काय करायचे? राहुल गांधी व कॉग्रेसला एक संधी द्यावी, अशी विनंती त्यांनीच मतदाराला लोकसभेच्या वेळी केलेली होती. विधानसभेत शिवसेनेकडून ती पुर्ण होऊन कॉग्रेस सत्तेत बसली आहे आणि विरोधातली जागा भाजपाने घेतली आहे. मग मनसेने काय करावे? राज्यव्यापी पक्ष आहे म्हणजे काहीतरी करावे लागणारच ना?

सुरूवात झेंड्यापासून करावी असा त्यांचा विचार दिसतो. अर्थात बाकीचे राजकारण बाजूला ठेवले, तरी शिवसेनेची सध्या मनसेच झालेली आहे. मागल्या दोन वर्षात मनसे जशी कुठला तरी लाभ मिळावा. म्हणून दोन्ही कॉग्रेसच्या मागून फ़रफ़टत गेलेली होती, तशी आता सत्तेत बसून शिवसेनेची फ़रफ़ट चालू आहे. आपला हिंदूत्वाचा टेंभा सोडून अधिकाधिक नरमाईने हिंदूत्वाची हेटाळणी व विडंबना सहन करण्याखेरीज सेनेपाशी पर्याय उरलेला नाही. सत्ता की सावरकर, असा पेच आला असून सत्ता मिळवण्यासाठी व टिकवण्यासाठी ‘काहीही करायचा’ चंग निकाल लागल्यानंतर पक्षप्रमुखांनी बांधलेलाच होता. ती सत्ता कॉग्रेसच्या पाठींब्याने म्हणजे ४४ आमदारांमुळे मिळालेली आहे. सहाजिकच सत्ता टिकवण्यासाठी ‘वाटेल ते’ म्हणजे कसरत व अपमानित होण्याला पर्याय नाही. अशा प्रसंगी मराठी अस्मिता व हिंदूत्व नावाचा झेंडा हाच सोपा मार्ग असतो. सेनेने ती जागा सोडून दिली आहे. नावाला भगवा झेंडा सेनेने अजून राखला आहे. पण त्यामुळे भगवा अजेंडा कायम राखला जात नाही. सहाजिकच तो अजेंडा मोकळा झालेला आहे आणि जो कोणी हाती घेईल, त्याच्यासाठी उपलब्ध आहे. मनसेने तोच हाती घ्यायचे योजले असेल, तर त्यात गैर काहीच नाही. तसेही मनसेला हिंदूत्वाचे वावडे नाही व कधी नव्हते. सात वर्षापुर्वी रझा अकादमीने मुंबईत धुडगुस घातला; तेव्हा त्यांना आव्हान द्यायला शिवसेना तोकडी पडली, तर मनसेने पुढाकार घेतलाच होता. तितकेच नाही, संभाजी ब्रिगेडने बाबासाहेब पुरंदरेंच्या महाराष्ट्रभूषण पुरस्काराला आक्षेप घेतल्यावर सर्वात आधी मैदानात शड्डू ठोकला, तोही राज ठाकरे यांनीच होता. त्यामुळे आता शिवसेनेने सोडलेला हिंदूत्व किंवा मराठी अस्मितेचा अजेंडा कब्जा करायला राज ठाकरे सिद्ध होत असतील, तर काय गैर आहे? मुद्दा इतकाच आहे, की अजेंडा छापील ठेवायचा, की मैदानात उतरून अंमलात आणायचा?

राज ठकारे यांच्या मनसेचे आमदार किती आहेत, त्याला महत्व नाही. शिवसेनेचेही पहिल्या पंचवीस वर्षात कितीसे आमदार होते? पण त्याहीपेक्षा मोठा अजेंडा सेनेपाशी होता, त्याला राडा वा खळ्ळ खट्याक म्हणून जग ओळखते. ती क्षमता आजही राज यांच्यापाशी पुरेपुर आहे. त्यांच्यापाशी असा वेळोवेळी राडा करणारी यंत्रणा आजही शाबूत आहे आणि तितकेही पुरेसे आहे. जोडीला झेंडा थोडा बदलून सुटसुटीत करायला काय हरकत आहे? राजकारणात काहीही कायमस्वरूपी नसते. झेंडा-अजेंडा वारंवार बदलूनही राजकारण खेळता येते, हे अनेकांनी आजवर सिद्ध केलेले आहे. ‘मुख्यमंत्री आमचाच’ हे सिद्ध करण्यासाठी सेनेने आजवरची प्रतिष्ठा पणाला लावलीच ना? सावरकर किंवा त्या विचारधारेची विटंबना झाल्यावर रस्त्यावर उतरणारी शिवसेना; आता कॉग्रेस सेवा दलाच्या पुस्तिकेवरून चिडीचुप आहे ना? सरकार बनवायचे व टिकवायचे, तर सावरकरवादाला थोडी मुरड घालावीच लागते. रस्त्यावर उतरून राडा करणारे अनेक शिवसैनिक आज नाराज व अस्वस्थ आहेत. त्यांना कोणीतरी आशा दाखवणे भाग आहे. ‘जाये तो जाये कहॉ’ अशी ज्यांची स्थिती आहे, त्यांना सिग्नल देण्यासाठी नुसता अजेंडा पुरेसा नाही. झेंडाही अगत्याचा असतो. सहाजिकच तीनरंगी झेंड्यातला निळा हिरवा रंग कमी करून मनसेचे भगवीकरण करण्यात काय नुकसान आहे? जागा तर व्यापता येते ना? आज एकदा तिथे आपला पाय रोवला, मग उद्या सवडीने मतदान असेल तेव्हा हातपाय पसरता येतात. पण ज्या भावनांवर शिवसेना उभी राहिली व फ़ोफ़ावली, तो अजेंडा महत्वाचा आहे. तो कोणी हाती घेणार नसेल, तर मनसेने का पुढे होऊ नये?

उद्धवरावांनी बाळासाहेबांना शिवसेनेचा मुख्यमंत्री करीन म्हणून शब्द दिलेला होता. शिवसेना अधिक बलवान करीन वा स्वबळावर सत्ता आणीन, असे काही वचन दिलेले नव्हते. त्यामुळेच शिवसेनेचा मुख्यमंत्री आणण्यासाठी शिवसेना घसरणीला लागली तरी बेहत्तर ना? मग राजनी तीच शिवसेना अस्मिता म्हणून टिकवण्यात वा आंदण म्हणून घेण्यात काय गैर आहे? मराठी अस्मितेलाही कोणीतरी वाली हवाच ना? बाळसाहेबांचे हिंदूत्व कोणीतरी पुढे रेटायला हवे आहे ना? ती जबाबदारी पुतण्या म्हणून राज घेणार असतील, तर गैर काय?  हिंदूत्वाची सर्व मक्तेदारी भाजपाला एकट्याला कशाला द्यायची? थोडक्यात राज यांनी आता शिवसेनेतील अशा नाराजांना आशेचा किरण दाखवण्याचा पवित्रा घेतलेला आहे. राडा वा खळ्ळ खट्याक हा शिवसेनेचा ब्रॅन्ड आहे. ती क्षमता मनसेपाशी आहे. त्याला झेंड्याची जोड दिली म्हणजे झाले. शिवाय तसे केल्यास उद्या भाजपालाही मनसेच्या मतांची किंमत मान्य करावी लागेल. ज्यांना थेट सेनेतून भाजपात जाणे शक्य नाही, त्यांच्यासाठी ‘प्रतिक्षानगर’ म्हणूनही मनसेचा छान उपयोग होऊ शकेल. अर्थात असा मनसेचा अजेंडा व झेंडा बदलणार असेल, तर भाजपा त्याला खतपाणी घालेल. हे सांगण्यासाठी कुणा कुडमुड्या ज्योतिषाची गरज नाही. नाहीतरी आगामी महापालिका निवडणुकांना आणखी दोन वर्षे शिल्लक आहेत. तितक्या वेळात झेंडा व अजेंडा लोकांपर्यंत घेऊन जायला भरपूर वेळ आहे. बहुधा तोच हिशोब मांडून राज ठाकरे यांनी २३ जानेवारीचा मुहूर्त शोधलेला असावा. कारण तो शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरे यांचा जन्मदिवस आहे. त्याच दिवशी भगवा झेंडा व अजेंडा घोषित करण्याचे अन्य काय कारण असू शकेल? मग मात्र वेगळी मजा सुरू होईल. शिवसेनेला ‘लावा रे तो व्हिडीओ’ अशी मोहिम हाती घ्यावी लागेल, इतकेच.