शिवसेनेची ‘मनसे’ मशागत

तुम्ही गळ टाकून बसा. मासा तिथपर्यंत आला पाहिजे आणि त्याला गळाला लागलेले आमिष खायची अनावर इच्छा व्हायला हवी. नाहीतर त्या गळाचा काहीही उपयोग नसतो. तशीच स्थिती शिकारीसाठी लावलेल्या सापळ्याचीही असते. तुम्ही सापळा मस्त लावलेला असतो. त्यात सावजाला छान आमंत्रण दिलेले असते. पण सावज त्याच्या मोहात पडून त्या सापळ्यात आले नाहीतर सापळा निरूपयोगी असतो. पण काही सावजे इतकी उतावळी असतात, की सापळा लावून पुर्ण होण्याआधीपासूनच त्याच्या दिशेने झेपावू लागतात. त्या दिशेने धावत सुटलेली असतात. किंबहूना त्यांना तो सापळा आपल्यासाठी सन्मानाचे काही स्थान वा पद वाटत असते. शिवसेनेची स्थिती आजकाल काहीशी तशीच झालेली आहे. अन्यथा आणखी आठवडाभराने राज ठाकरे यांनी योजलेला महामेळावा किंवा अधिवेशन यशस्वी करण्यासाठी शिवसेना नेते संजय राऊत यांनी इतकी मेहनत मशागत कशाला चालविली असती? सध्या राऊत जे काही बोलत बडबडत आहेत, त्यातून कट्टर व नाराज शिवसैनिकांना वा सेनेच्या समर्थक मतदाराला राज ठाकरे यांच्या दिशेने पिटाळण्यासाठी पोषक वातावरणच निर्माण केले जाताना दिसते आहे. शिवसेनेने सत्ता व मुख्यमंत्रीपद मिळवण्यासाठी काही राजकीय तडजोडी केल्या आहेत आणि सगळेच पक्ष कमीअधिक प्रमाणात अशा कसरती करीत असतात. पण असे पक्ष कधीही आपल्या मुळ संकल्पना वा भूमिकांना तिलांजली देऊन तडजोडीसाठी वाकत नसतात. तसे केल्यास त्यांच्या शक्तीचा क्षय होत जात असतो आणि त्यावर अन्य कुठला तरी पक्ष संघटनेचा विस्तार होणे अपरिहार्य असते. मनसे या पक्षाने गेल्या पाच वर्षात तेच केले आणि त्यांची शक्ती क्षीण होऊन गेली. परिणामी शिवसेनेला सशक्त होण्याला पोषक स्थिती निर्माण झाली. आता उलट्या दिशेने प्रवास सुरू झाला आहे.

शरद पवार यांच्या प्रेमात पडून राज ठाकरे यांनी नुकसान सोसलेले आहे आणि आता उद्धव ठाकरे त्यांचे अनुकरण करीत आहेत. पण त्याचवेळी आपली चुक सुधारून राज ठाकरे पुन्हा आपल्या पाळामुळांकडे वळायला निघालेले आहेत. मनसे हा मुळातच शिवसेनेतून फ़ुटून निघालेला पक्ष होता आणि बाजूला होतानाही राज ठाकरे यांनी शिवसेनेच्याच मुळ भूमिकेचा वारंवार उल्लेख केलेला होता. त्यांना त्यामुळे नाराज शिवसैनिक व मतदारांचा प्रतिसादही मिळालेला होता. पण तेवढ्या यशाने फ़ुशारलेले राज ठाकरे भरकटत गेले आणि त्यांना पुर्णपणे दिशाहीन करण्याचे उत्तम मार्गदर्शन शरद पवारांनी केले. अखेरीस आपण कोण व आपली भूमिका काय; त्याचेही स्मरण राजना उरले नाही. मग पवारांनी मनसेकडे पाठ फ़िरवून शिवसेना नावाचा नवा तगडा मासा आपल्या गळाला लावलेला आहे. आता कुठे राज ठाकरे यांना जाग आलेली असून, त्यांनी आपला वारसा शोधून पुन्हा त्या दिशेने वाटचाल करायचे ठरवलेले आहे. त्यासाठी त्यांनी घेतलेला मुहूर्तच सूचक आहे. बाळासाहेबांच्या जन्मदिनी म्हणजे २३ जानेवारीला राज आपल्या पक्षाच्या झेंड्यात बदल करणार आहेत आणि वेगळ्या भूमिकेचीही घोषणा करणार आहेत. एक गोष्ट निश्चीत असते. बाजारात मुळचा ओरिजिनल माल उपलब्ध असताना कोणी त्याची नक्कल वा डुप्लिकेट पत्करायला सहसा राजी होत नाही. पण मुळच्या वस्तुची गुणवत्ता वा दर्जा घसरू लागला, मग लोक जवळीक सांगणार्‍या पर्यायाकडे वळत असतात. शिवसेनेने मुख्यमंत्रीपद मिळवल्यापासून आपल्या मुळच्या भूमिका व वारशाला फ़ाटा देण्याचा सपाटा लावला आहे. सहाजिकच त्यासाठीच सेनेकडे आकर्षित झालेला वर्ग बिथरलेला आहे. त्याला त्या वारसाच्या खाणाखुणा दिसतील अशा बाजूला त्याने वळणे स्वाभाविक आहे. मनसे त्याच दिशेने वळण घेण्याच्या तयारीत आहे आणि शिवसेनेची शक्ती खेचणे, हाच त्यांचा मनसुबा आहे. पण नुसता मनसुबा करणे वेगळे आणि त्या सापळ्यात सावज येणे वेगळे असते.

जेव्हा एकाच क्षेत्रात नवा प्रतिस्पर्धी निर्माण होत असतो, तेव्हा मार्केटींगच्या तंत्रानुसार आधीच प्रस्थापित असलेल्या मुळच्या खेळाडूचे वर्चस्व कमी करण्यासाठी त्याच्या वाट्याला आलेला बाजारातला हिस्सा कमी करण्याला महत्व असते. त्याच्या गोटातल्या कोणीतरी तिथे दगाफ़टका करण्यावर नवोदिताचे यश अवलंबून असते. प्रस्थापिताकडे जी गर्दी आहे, ती जितकी नाराज व अस्वस्थ होईल, तितकी ती पर्याय शोधू लागते आणि परिणामी नव्या स्पर्धकाला मार्केटचा हिस्सा मिळू लागत असतो. मनसेला शिवसेनेच्याच पाठीराख्यांना जिंकायचे असेल, तर तिथला अनुयायी व पाठीराखा नाराज होण्याला प्राधान्य असते. शिवसेनेविषयी त्यांच्याच समर्थकात अस्वस्थता साशंकता येणे खुप महत्वाचे आहे. ते काम सेनेच्या प्रस्थापित विचार, मूल्ये व भूमिकांपासून शिवसेनेने फ़ारकत घेण्य़ातून होत असते. गेल्या महिन्याभरात हे काम झपाट्याने संजय राऊत यांनी हाती घेतले आहे. सावरकर असो वा शिवरायांचे वंशज असोत, त्यावरून जे वादळ उठवण्यात आले आणि वाद पेटवण्यात आलेत, त्यात शिवसेनेला आपली खास आक्रमक भूमिका घेणे अशक्य होऊन गेले आहे. सत्ता टिकवायची तर भूमिकेला मुरड घालण्याला पर्याय नाही. पण त्यातून आपोआपच राज ठाकरे यांना तीच भूमिका अतिशय आक्रमक पद्धतीने पेश करण्यासाठी मैदान मोकळे करून देण्यात आलेले आहे. सावरकरांविषयी राहुल गांधीनी अनुदार उद्गार काढले आणि त्यांना माघार घ्यायला भाग पाडणे शिवसेनेला साधले नाही. उलट तशी भूमिका घेणार्‍या योगेश सोमण यांना शिवसेनेची सत्ता असताना विद्यापीठातून सक्तीच्या रजेवर धाडण्याची शिक्षा मात्र झालेली आहे. म्हणजे मुख्यमंत्रीपद टिकवण्यासाठी सेना आपल्या भूमिकेलाच तिलांजली देत असल्याची स्थिती निर्माण झाली वा केली गेली आहे. आपोआप ती मनसेसाठी पोषक स्थिती झालेली आहे. मनसे त्यावर तुटून पडली, तर सेनेतले अस्वस्थ समर्थक काय करतील?

हे कमी होते म्हणून की काय राऊत यांनी शिवरायांच्या वारसांकडे ते खरेच वंशज असल्याचे पुरावे मागण्यापर्यंत मजल मारली आहे. त्या आगीत तेल ओतण्यासाठी शरद पवारांनी शिवराय व समर्थ रामदास हा मुद्दा उकरून काढला आहे. सर्वसाधारण परिस्थितीत एव्हाना शिवसेना या प्रत्येक गोष्टीच्या विरोधात मराठी अस्मिता म्हणूनच रस्त्यावर आली असती. पण पक्षप्रमुख त्याविषयी मूग गिळून गप्प आहेत आणि सामना त्या नाकर्तेपणालाच पुरूषार्थ ठरवून शिवरायांच्या वारसांनाच आव्हान देत आहेत. यापेक्षा मनसेला आणखी काय हवे असेल? जसजशी २३ जानेवारी जवळ येत आहे, तसतशी राज ठाकरे यांना जुनीच भूमिका नव्याने आक्रमकपणे मांडायला पोषक परिस्थिती जुळवून आणली जात आहे. मशागत सामना व राऊत करीत आहेत आणि मनसेचे शेत सुपिक व्हायला हातभार लागतो आहे. हे अर्थात संगनमताने होत आहे, की बेछूटपणातून होत आहे, ते चाणक्यच जाणोत. कारण मधल्या महिनाभरात ज्या घटना वेगाने घडत आहेत, त्या मनसेला नवी संजिवनी देण्यासाठी मोठ्या उपकारक ठरणार्‍या आहेत, यात शंका नाही. याचे मुख्य कारण लक्षात घेतले पाहिजे. आजही इतके होऊन जितक्या प्रभावी पद्धतीने त्यावर भाष्य व्हायला पाहिजे; तितके कोणी करू शकलेला नाही. कारण तितकी मुलूखमैदान तोफ़ अन्य कुठल्या राजकीय गोटात नाही. ती फ़क्त मनसेकडे आहे आणि २३ जानेवारीला ती धडाकेबाज पद्धतीने धडाडू लागली, तर काय धमाका होईल, त्याची नुसती कल्पना करावी. परिणाम नंतर दिसतील. पण धमाका केवढा असेल? ‘लावारे तो व्हिडीओ’ या मोहिमेतून राजनी किती धमाल उडवून दिली होती? आठवडाभरानंतर मनसेच्या अधिवेशनात व पुढल्या काळात हे सगळे विषय दारुगोळ्यासारखे राज ठाकरे यांच्या कोठारात असतील ना? राऊत त्याच शस्त्रागारात नवनवी अस्त्रे भरून देण्याचे मोलाचे कार्य करीत आहेत.