‘वाघ’ मरगळ झटकतोय ?

आज मुंबईत गोरेगाव येथे नेस्को या मोठ्या भव्य मंडपात पक्षाच्या पहिल्याच महाअधिवेशनात राज ठाकरे कोणती भूमिका मांडणार, ह्याविषयी कमालीची उत्सुकता सर्वांनाच होती. ती उत्सुकता माध्यमातील पत्रकारांसह मनसेच्या कार्यकर्त्यांना असणे स्वाभाविक आहे. पण त्याहीपेक्षा अन्य विविध पक्षाच्या लोकांनाही त्याची उत्सुकता असण्याला पर्याय नाही. कारण अवघ्या पाचसात वर्षापुर्वीचा हा उदयोन्मुख राजकीय पक्ष गेल्या पाच वर्षात अगदीच मरगळला होता. प्रामुख्याने मोदीयुग सुरू झाले आणि मनसे एकप्रकारे आपली वाट हरवून बसली होती. चौदा वर्षापुर्वी सेनेतून बाहेर पडून त्यांनी आपला नवा पक्ष सुरू केल्यापासून तसे राज ठाकरे चाचपडतच होते. कारण आपल्या नव्या पक्षाची राजकारणात जागा कुठली; याविषयी त्यांच्याच मनात गोंधळ असावा. अन्यथा आधी शिवसेनेचा प्रतिस्पर्धी व नंतर थेट पवारांचा शिष्य; अशाप्रकारे त्यांनी धरसोडीच्या भूमिका घेतल्या नसत्या. मनसेची स्थापना झाली, तेव्हाची परिस्थिती २०१४ नंतर किंवा बाळासाहेबांच्या निर्वाणानंतर राहिली नव्हती. कारण मोदीयुगाचा आधार घेऊन आळसावलेल्या शिवसेनेला उद्धव ठाकरे यांनी पुन्हा बाळसे आणण्यात यश मिळवले आणि त्याच लाटेत मनसे कुठल्या कुठे फ़ेकली गेली. भाजपाने २०१४ साली युती मोडून शिवसेनेला इरेस पेटवले आणि त्यातून सेना पुन्हा आपल्या आक्रमक पवित्र्यात उभीही ठाकली. पण आता मुख्यमंत्रीपद मिळवताना शिवसेनेने आपला आजवरचा हिंदूत्वाचा आक्रमक बाणा सोडला आणि ते पद वा सत्ता टिकवण्याच्या कसरतीमध्ये दिवसेदिवस सेना आपला चेहराच हरवत चालली आहे. त्यातून मराठी राजकारणात एक पोकळी निर्माण झाली आहे. ती मनसेसाठी उत्तम संधी असू शकते. अशा पार्श्वभूमीवर मनसेच्या महाअधिवेशनात नवा झेंडा आला आणि त्याची चर्चा खुप आधीपासून सुरू होती. पण खरा सिग्नल बघायचा असेल, तर व्यासपीठावरच्या फ़ोटोमध्ये भर पडलेल्या सावरकर छायाचित्रामध्ये मिळू शकतो.

गेले दोनतीन आठवडे मनसेचा झेंडा भगवा होणार, किंवा त्यावर शिवमुद्रा असणार अशा बातम्या होत्या. त्यातून शिवसेनेने वार्‍यावर सोडलेले हिंदूत्व मनसे हाती घेणार, अशीही चर्चा चालू होती. पण याच कालखंडात वादग्रस्त झालेल्या सावरकर विषयातील शिवसेनेची अगतिक भूमिका कोणी गंभीरपणे लक्षात घेतलेली नव्हती. कॉग्रेसने वा राहुल गांधींनी जाणिवपुर्वक स्वातंत्र्यवीर सावरकरांचा अवमान केला. त्यांची हेटाळणी केल्याचा विषय चर्चेमध्ये आला. पण त्याच संदर्भात कॉग्रेसच्या पाठींब्याने मुख्यमंत्रीपद मिळवलेल्या शिवसेनेची अपमान सहन करण्याची अगतिकता फ़ार चर्चिली गेली नाही. हा मुद्दा सेनेला वा इतरांना वाटतो, तितका सौम्य वा नगण्य नाही. मराठीतल्या एबीपी वाहिनीवर ‘सावरकर’ महानायक की खलनायक’ अशी चर्चा झालेली होती आणि त्यावर आलेल्या संतप्त प्रतिक्रीयांमुळे त्या वाहिनीला आपली टीआरपी गमावण्यापर्यंत फ़टका बसला होता. त्यातून आजही महाराष्ट्रामध्ये सावरकर हा किती नाजूक व भावनांचा विषय आहे, त्याची प्रचिती येऊ लागते. त्या बाबतीत कुठल्याही संघटनेने आंदोलन छेडले नाही वा आक्रमक पवित्रा घेतलेला नव्हता. पण सोशल मीडियातून मोहिम सुरू झाली आणि त्या वाहिनीला त्या चर्चेतला संयोजक एन्करला काही महिने कॅमेरापासून दुर ठेवण्याची नामुष्की आलेली होती. हा सावरकर प्रभाव लक्षात घेतला, तर मनसेच्या व्यासपीठावरचा नव्याने आलेला सावरकरांचा फ़ोटो, त्या पक्षाच्या आगामी राजकीय भूमिकेचा सिग्नल देऊ शकतो. जिथे शिवसेना आपले कडवे वा आक्रमक हिंदूत्व सोडत जाणार आहे, ती पोकळी आपण भरून काढणार आहोत, असा संकेत राज ठाकरे यांनी एका फ़ोटोतून दिलेला आहे. अर्थात आजच राज हिंदूत्ववादी झाले असेही मानण्याचे कारण नाही आणि त्यांच्या यापुर्वीच्याही अनेक भूमिकांची झाडाझडती घेता येईल.

मात्र मध्यंतरीच्या कालखंडात मोदीयुगाचा आधार घेऊन शिवसेनेने निवडणूकीत मोठे लक्षणिय यश मिळवल्यावर मनसे मरगळली होती. कारण त्या दोन्ही पक्षांचे प्रभावक्षेत्र मराठी अस्मिता व हिंदूत्व असेच होते. काही वर्षापुर्वी रझा अकादमीने मुंबईत मोर्चा काढून आझाद मैदानाजवळ अमर जवान ज्योती स्मारकाची विटंबना केल्यावरही सेना शांत होती आणि राज ठाकरे यांनी पोलिस बंदी झुगारून निषेधाचा मोर्चा काढलेला होता. शिवशाहीर बाबासाहेब पुरंदरे यांच्या महाराष्ट्रभूषण पुरस्काराचा वाद असो, किंवा इतिहासकार मेहंदळे यांच्यावर झालेला हल्ला असो, तिथेही रस्त्यावर उतरण्याची तात्काळ भूमिका मनसेने घेतलेली होती. त्यामुळे हिंदूत्व त्यांच्यासाठी नवे नाही. मात्र मध्यंतरीच्या काळात शिवसेना युतीत असल्याने मनसेला राजकीय जागा वा पोकळीच सापडत नव्हती. म्हणून राज यांनी पवारांचे ‘बोट पकडून’ आपल्या पक्षासाठी जागा संपादन करण्याचा प्रयत्न चालविला होता. पण लागोपाठच्या लोकसभा विधानसभा निवडणूकांनी तो फ़ोल ठरला आणि आता अचानक विधानसभेत मार खाल्लेला असताना मनसेला नवी जागा सापडलेली आहे. शिवसेनाच दोन्ही कॉग्रेसच्या सोबत जाताना आपले हिंदूत्व किंवा मराठी अस्मिता गुंडाळायला सिद्ध झाल्याने ती पोकळी तयार झालेली आहे. त्या वातेवर तात्काळ जी पोकळी समोर आहे, ती सावरकरांचा अवमान वा विटंबना हीच आहे. सावरकरांना भारतरत्न देण्याची आपल्या वचननाम्यात मागणी केलेली शिवसेना सावरकरांच्या अवमानानंतरही सत्तेत टिकून आहे. तिने कॉग्रेसला ताकीद देण्याचीही हिंमत केलेली नाही. अशा पार्श्वभूमीवर मनसेने आपल्या व्यासपीठावर त्याच सावरकरांचा फ़ोटो मोठ्या अगत्याने आणलेला आहे. हा महत्वाचा सिग्नल आहे. त्याचा अर्थ असा, की यापुढे सावरकरांविषयी कॉग्रेस किंवा अन्य कोणी अपशब्द वा अवमानकारक बरळले; तर मनसे रस्त्यावर उतरून ‘सामना’ करणार आहे. नुसत्याच संपादकीय टिप्पण्या करणार नाही.

ज्या सावरकर भक्तांमध्ये एका प्रभावशाली वाहिनीला वाकवण्याशी कुवत आहे, ते अशा एका युक्तीने मनसेला आपल्या पाठीशी आणून उभे करता येतात ना? १९८४-८५ सालात गिरणी संप वा राजीव लाटेमध्ये मुंबईतही सेना भूईसपाट झालेली होती. ती १९८६-८७ नंतर जोमाने उभी राहिली. त्याचे मुख्य कारण तिने खांद्यावर घेतलेले हिंदूत्व होते. पण त्याचवेळी महाराष्ट्रातही मोठी राजकीय पोकळी निर्माण झालेली होती. १९८५ च्या विधानसभेत पुलोद बनवून सर्व विरोधकांची मोट बांधणारे शरद पवार आपली समांतर कॉग्रेस घेऊन कॉग्रेस पक्षामध्ये विलीन झाले. पर्यायाने उरलेल्या विरोधी पक्षांनाही नेतॄत्वच उरलेले नव्हते आणि महाराष्ट्रात जणू विरोधी पक्षच उरला नाही. ती पोकळी भरून काढायला बाळासाहेब पुढे सरसावले. बघताबघता शिवसेना महाराष्ट्राच्या कानाकोपर्‍यात जाऊन पोहोचली. कारण पवारांच्या कॉग्रेसवासी होण्याने एक पोकळी निर्माण केली होती. आज शिवसेना पुरोगामी होताना हिंदूत्वाला मुरड घालण्याने काहीशी तशीच पोकळी निर्माण झाली आहे. आपल्याला ती भरून काढायची असल्याचा सिग्नल राज ठाकरे यांनी एका फ़ोटोतून दिलेला आहे. जितक्या आक्रमकपणे आता सत्ताधारी आघाडीतील शिवसेना व दोन्ही कॉग्रेसमध्ये हिंदूत्वावरून खटके उडतील व सेनेचे पाठीराखे अस्वस्थ होत जातील, त्यांच्या भावनांना फ़ुंकर घालण्यासाठी मनसे सज्ज होत असल्याचा तो सिग्नल आहे. राहुल गांधी यांच्या बरळण्याला शिवसेना वा उद्धव ठाकरे जितक्या कडव्या भाषेत चोख उत्तर देणार नाहीत. त्यापेक्षा अधिक कठोर भाषेत शब्दात राज ठाकरे चिंधड्या उडवायला मोकळे आहेत. जो शिवसैनिकाचा आत्मा व स्वभाव आहे. त्याचीच झलक नुसत्या व्यासपीठावरील नेपथ्यातून दिलेली आहे. त्यातून त्यांचा रोख कुठे आहे, त्याचा अंदाज येऊ शकतो. मात्र हे सर्व असले तरी राजकीय पक्षाला व नेत्याला सातत्य राखावे लागते. ते राज ठाकरे यांच्यात किती आहे, तेही पुढला काळच ठरवू शकेल.

एक गोष्ट इथे नोंदली पाहिजे. सावरकरांचा व्यासपीठावरचा फ़ोटो हे वातावरण निर्मितीसाठीचे सुयोग्य नेपथ्य आहे. तेही घरातूनच आलेले असावे. कारण मराठी नाट्यसृष्टीतील नामवंत नेपथ्यकार मोहन वाघ यांचे राज ठाकरे जावई आहेत आणि जन्माने ठाकरे म्हणजे तो वाघाचाच बच्चाही आहे ना?