पृथ्वीराज आणि गझनी

पत्रकारिता आणि राजकारण हे दोन भिन्न प्रांत आहेत. पत्रकारिता करताना जे समाजाला हितावह व उपकारक आहे, ते बेधडक लिहिण्याची व बोलण्याची मोकळीक असते. कारण त्याचे परिणाम तुम्हाला भोगावे लागणार नसतात. तुमची मते लोकांना आवडणारी नसली तरी फ़रक पडत नाही. त्यामुळे नावडते बोलायची मुभा असते. फ़ार तर ठराविक वाचक तुमच्यावर बहिष्कार घालू शकतो. पण राजकारणात सत्य कितीही हितावह वा उपकारक असले तरी ते राजरोस बोलण्याची मुभा नसते. त्यासाठी खुप आडवळणे घेऊन सत्यकथन करावे लागत असते. विशेषत: जे बहुतांश लोकांना नावडते सत्य असते, ते बोलण्याची सोयच नसते. म्हणूनच त्याला ‘पोलिटीकली करेक्ट’ अशी एक शब्दावली वापरली जात असते. ते सत्य किंवा योग्य नसते, पण बहुतांश लोकांच्या पचनी पडणारे असल्याने तसे बोलणे भाग असते. किंवा मग राजकारणात वावरणार्‍यांना तसे विषय टाळावे लागत असतात. हल्ली आपण माध्यमातून अनेकजण तसे बोलताना लिहीताना ऐकत वाचत असतो. पण जे राजकारणात मुरलेले असतात, ते अशाही परिस्थितीत नावडते सत्य बोलण्याची हिंमत करू शकतात. राज्याचे माजी मुख्यमंत्री पृथ्वीराज चव्हाण यांना असे धडे कोणी दिलेले नाहीत काय? अन्यथा त्यांनी लॉकडाऊन वा कोरोनाच्या कालखंडात लोकांचा रोष ओढवून घेणारे विधान वा वक्तव्य कशाला केले असते? देशाची अर्थव्यवस्था व एकूण कारभाराची डागडुजी करण्यासाठी देशाच्या विविध मंदिरात वा धर्मसंस्थांपाशी असलेले अब्जावधी रुपये किंमतीचे सोने सरकारने ताब्यात घ्यावे. किमान व्याजावर सक्तीने घ्यावे, अशी मुक्ताफ़ळे त्यांनी का उधळली असती? असे काही बोलताना त्यांनी निदान आपले नाव तरी लक्षात घ्यायला हवे होते आणि त्या नावाचा इतिहास आठवायला हवा होता? की आयडीया ऑफ़ इंडियात वावरताना पृथ्वीराज नावातला इतिहासही विसरला गेला आहे?

२०१४ साली कॉग्रेसचा दारूण पराभव करून नरेंद्र मोदी पंतप्रधान झाले व प्रथमच भाजपाला लोकसभेत स्पष्ट एकपक्षीय बहूमत मिळालेले होते. तेव्हा बहुधा विश्व हिंदू परिषदेने नेते अशोक सिंघल यांनी केलेले एक विधान आठवते. ते म्हणाले होते, बारा-तेराशे वर्षानंतर दिल्लीच्या सत्तेवर हिंदू राजा स्थानापन्न झाला आहे. त्यातून सिंघल काय सांगत वा सुचवू पहात होते? भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यापासून बहुतांश पंतप्रधान निदान नावावरून तरी हिंदूच असल्याची नोंद आहे. मग पहिला हिंदू राजा वा राष्ट्रप्रमुख अशी मोदींची कहाणी सिंघल कशाला सांगतात? तर तितक्या शतकांत दिल्लीच्या सिंहासनावर विविध सत्ताधीश आरुढ झाले असले तरी ते स्वत:ला हिंदू राजा मानत नव्हते किंवा भिन्न धर्माचे राज्यकर्ते होते. स्वातंत्र्योत्तर काळातले पंतप्रधान व्यक्तीगत धर्माने हिंदू असले तरी ते हिंदू राजा म्हणून मिरवत नव्हते आणि नरेंद्र मोदी आपण हिंदू असल्याचे जगाला अभिमानाने सांगतात. परंतु इतकाच त्याचा संदर्भ होता काय? बिलकुल नाही. जे कोणी हिंदूत्ववादी असतात व आहेत, त्यांच्या भूमिकेनुसार महंमद घोरीने दिल्लीची सत्ता काबीज केल्यापासून खंडप्राय भारतावर परक्यांचे राज्य राहिलेले आहे. तेव्हा पराभूत झालेला वा मारला गेलेला पृथ्वीराज चौहान हा शेवटचा हिंदू राजा होता. त्यामुळेच अभिमानाने आपल्या हिंदूत्वाचा डंका पिटणारा नरेंद्र मोदी हा एकविसाव्या शतकातला हिंदू राज्यकर्ता अवतरला आहे, अशीच धारणा हिंदू धर्माभिमानी लोकांच्या मनातली आहे. त्याचे कारण एकच आहे. आपलीच जन्मभूमी व मातृभूमी असून नेहमी आपल्याच धर्माला अन्याय सहन करावा लागतो, अशी बहुतांश लोकांची धारणा आहे. त्याला चुचकारतच हिंदूत्वाचे राजकारण पुढे आले आहे आणि त्याला अलिकडल्या काळात बहुसंख्य मतदाराकडून प्रतिसाद मिळत असतो. सहाजिकच त्या धारणेला दुखावण्यातून निदान मते गमावली जात असतात, हे नावाने पृथ्वीराज चव्हाण असलेल्या नेत्याला वेगळे समजावण्याची गरज आहे काय?

कुठल्याही  भूमीशी निगडित समाजाच्या आठवणी दिर्घकालीन असतात आणि पिढीजात जपलेल्या जोपासलेल्या असतात. तशीच ही एक अंतर्मनात जपली गेलेली धारणा आहे आणि तिला लाथाडून कोणाला निदान लोकमतावर सत्ता संपादन करणे अशक्य आहे. किंबहूना भाजपा वा नरेंद्र मोदी तीच धारणा चुचकारत इथपर्यंत पोहोचले आहेत. मग अशा काळात त्याच लोकभावनेला दुखावणे म्हणजे लोकमताला सतत लाथाडत रहाणे असते. त्या पद्धतीने पुन्हा कोणीही नेता वा पक्ष सत्तेपर्यंत पोहोचणे अशक्य आहे. हा संदर्भ घेतला, मग पृथ्वीराज चव्हाणांचे वक्तव्य कसे राजकीय दृष्टीने त्यांच्याच पक्षाला हानिकारक आहे, ते लक्षात येऊ शकेल. आपल्या या सुपुत्राचे पृथ्वीराज नाव त्यांच्या जन्मदात्यांनी ठेवण्यामागेही वेगळा इतिहास नाही. एक पराक्रमी राजा म्हणूनच जन्मदाते अशी नावे आपल्या संततीला ठेवत असतात. चव्हांणांना त्याचा अंदाजही नाही काय? असेल तर त्यांना आणखी एक इतिहास अशाच मंदिरांच्या संपत्तीचा ठाऊक असायला हरकत नाही. भारतीय इतिहासामध्ये महंमद घोरी जसा सामुहिक मानसिकतेत दबा धरून बसलेला असतो, तसाच गझनीचा महंमदही ठाण मांडून बसला आहे. अन्यथा भारताचा सतत द्वेष करणार्‍या पाकिस्तानने आपल्या क्षेपणास्त्राचे नाव ‘घोरी मिसाईल’ असे कशाला ठेवले असते? त्याची पुर्वकहाणी तीच आहे. तशीच मंदिरातले सोनेनाणे हा विषय नुसता आर्थिक नाही, त्याच्याशी गझनी महंमदाचा इतिहास जोडलेला आहे. म्हणूनच अशा विषयाला हात घालताना अर्थकारण निरूपयोगी असते आणि इतिहास व त्याच्याशी जोडलेल्या भावना अधिक मोलाच्या असतात. गुजरातमध्ये असलेले सोमनाथाचे मंदिर याच गझनीच्या महंमदाने सतरा वेळा लुटले असा इतिहास आहे. त्याने प्रत्येक स्वारीत हे मंदिर लुटले व तिथली देवतेची मुर्ती फ़ोडून उध्वस्त केली. ही गोष्ट दंतकथा नाही. तेव्हा मंदिरातील सोन्याचा विषय काढताना त्याचे जनमानसावर होणारे परिणाम विचारात घ्यावे लागतात. निदान लोकशाहीच्या राजकारणात त्याला प्राधान्य असते.

स्वातंत्र्योत्तर काळात सातत्याने पुढल्या पिढ्यांना सेक्युलर बनवण्यासाठी ह्या इतिहासात फ़ेरफ़ार आणि हेराफ़ेरी करण्यात आलेली आहे. इतिहासाच्या नोंदी व वस्तुस्थितीही सेक्युलर करण्याला पर्याय उरत नाही. गझनीच्या महंमदाने सोमनाथाचे मंदिर लुटले, त्यावर हल्ला केला व मुर्ती फ़ोडल्याचे नाकारता येणार नव्हते. सहाजिकच त्यातल्या धार्मिक वेदना व रोष कमी करण्यासाठी त्याने धर्माचा विरोध म्हणून सोमनाथाची मुर्ती फ़ोडली नाही असा प्रचारी इतिहास मांडला जाऊ लागला. म्हणजे मंदिरावरचा हल्ला वा मुर्ति फ़ोडल्याचा इतिहास वा नोंदी सेक्युलर इतिहासात कायम आहेत. पण त्यातला धार्मिक उद्देश वा हेतू लपवण्यासाठी कसरत करण्यात आलेली आहे. ती कसरत काय आहे? महंमदाने हिंदूंच्या धर्मभावनांना पायदळी तुडवण्यासाठी सोमनाथाची मुर्ति सतरा वेळा फ़ोडली हे सत्य लपवताना ती मुर्ती सोन्यारुप्याची असल्याने लूट म्हणून फ़ोडल्याचा दावा करण्यात आला. पर्यायाने मंदिरातील संपत्ती लुटण्याचा त्याचा उद्देश होता आणि त्याच्या आक्रमण वा स्वारीमागे कुठलाही धार्मिक हेतू नसल्याचे सांगितले गेले. आज तेही सत्य मानले तर स्वातंत्र्योत्तर सत्तर वर्षांनी पृथ्वीराज नामे कॉग्रेस नेता कसली ‘मोहिम’ हाती घ्यायचे बोलतो आहे? मंदिरातले सोने सरकारने सक्ती करून घेणे व गझनीच्या महंमदाने सोमनाथाची मुर्ति सोन्यासाठी फ़ोडण्यात नेमका काय फ़रक आहे? आपले हे वक्तव्य सामान्य भारतीय हिंदूच्या मनात गझनीच्या आठवणी जागृत करील, इतकेही या माजी मुख्यमंत्र्याला समजू शकत नाही काय? आधीच कॉग्रेस पक्षाची प्रतिमा हिंदूंचा शत्रू अशी झालेली आहे. संपुर्ण उत्तर भारतात कॉग्रेस पक्षाची निवडणूकीत धुळधाण उडालेली आहे. अशा पार्श्वभूमीवर कॉग्रेसच्या पृथ्वीराजाने मंदिरातील सोने सक्तीने ताब्यात घेण्याविषयी बोलणे, म्हणजे बुडत्याचा पाय खोलात घेऊन जाणेच नाही काय?

राहुल गांधी यांनी गेल्या दोन लोकसभा निवडणूकीत पक्षाची व घराण्याची आजवरची सर्व पुण्याई मातीत घातली आहे आणि त्यातून बाहेर पडण्यासाठी दोन वर्षापुर्वी त्यांना अनेक मंदिरांच्या पायर्‍या झिजवाव्या लागल्या आहेत. त्यात त्याच सोमनाथ मंदिराचाही समावेश आहे. तरीही अजून कॉग्रेस पक्ष मतांच्या बाबतीत गेलेला तोल सावरू शकलेला नाही. पण इतके होऊनही जो काही थोडा मतदार कॉग्रेसपाशी शिल्लक उरला आहे, त्यातला बहुतांश हिंदूच मतदार आहे आणि त्यालाही पक्षापासून पळवून लावण्याची सुपारी पृथ्वीराज चव्हाणांनी घेतलेली आहे काय? कारण मंदिरातले सोने वा दागदागिने फ़क्त सराफ़ा बाजारातील मूल्यवान धातू नसतात. घरातले सोने वा हिरेमोती विकावू असतात. मंदिरातले भक्तांनी देवाला अर्पण केलेले सोने दागिने अमूल्य असतात. त्याच्याकडे बाजारू दृष्टीने बघणारा माणूस भक्त श्रद्धाळूंच्या भावना  तुडवित असतो. अकारण त्या लाखो करोडो लोकांच्या रोषाला पात्र होत असतो. इतकेही या कॉग्रेस नेत्याला समजू शकत नाही काय? इथे तर नुसती मंदिरातील संपत्ती म्हणजे भक्तांचा ठेवा नाही, तर इतिहासाची सुप्त जखम आहे. ती नव्या पिढीच्या विस्मरणात गेलेली असेल तर पृथ्वीराज त्या जखमेवरची यातून खपलीच काढत असतात ना? कारण चव्हाणांच्या असल्या बोचर्‍या विधानांनी लोकांच्या मनातचा प्रक्षोभ होतो. त्यांच्याकडून दिल्लीच्या त्या पृथ्वीराजाचा अपमानास्पद अंत आणि गझनीच्या सोमनाथ लुटमारीला उजाळा दिला जाणे स्वाभाविक आहे. हे एकविसाव्या शतकातील पृथ्वीराज चव्हाणांना कळत नसेल तर ते लोकशाहीत राजकारण करायला अपात्र आहेत. कारण त्यांनी अशा एका वक्तव्यातून काही लाख वा कोटी हिंदूंची मते पक्षाच्या खात्यातून गमावली आहेत. त्याची नेमकी काय गरज होती, त्याचाही उलगडा होत नाही. त्यांचा पक्ष सत्तेत नाही आणि देशाच्या अर्थकारणासाठी कसा व कुठून पैसा उभारावा, ही त्यांची पक्षीय विवंचनाही असू शकत नाही. मग अशी वक्तव्ये कशासाठी? फ़क्त हिंदूंच्या भावना दुखावण्यासाठी? बहुसंख्य हिंदूंना विचलीत करण्यासाठी?