शिवसेना अधिक मनसे = ?

बाबरी मशीद पाडली गेल्यानंतर १९९२ सालात विनाविलंब केंद्राने उत्तर प्रदेशातील बहूमत असलेले भाजपाचे कल्याणसिंग सरकार बरखास्त केले होते. त्यानंतर ज्या निवडणूका झाल्या, त्यात भाजपाला हिंदूत्वाच्या बळावर पुन्हा बहूमत संपादन करायची खात्री होती. पण त्याला २०० जागांचाही पल्ला ओलांडता आला नव्हता. अशावेळी मुलायम सुद्धा बहूमताच्या जवळपास कुठे नव्हते. पण त्यांनी चतुराईने कांशीराम यांच्या बहुजन समाज पक्षाला सोबत घेऊन, दिडशेहून अधिक जागा जिंकल्या होत्या. तेव्हा राज्यात कॉग्रेस हाच प्रमुख तुल्यबळ पक्ष होता. पण चौरंगी लढतीमध्ये याला जेमतेम ९० च्या आसपास जागा मिळू शकल्या होत्या. मग भाजपाला सत्तेपासून दूर ठेवण्याच्या ‘सेक्युलर’ भूमिकेतून कॉग्रेसने मुलायम-कांशीराम यांच्या आघाडीला पाठींबा दिला आणि उत्तर प्रदेशात सर्वात मोठा पक्ष विरोधात बसला होता. मात्र ते तिथल्या भाजपावाल्यांना मंजूर नव्हते. म्हणूनच त्यांनी मुलायम सरकार डळंमळीत करण्याचे डावपेच सुरू केले होते. त्यांच्याच चिथावणीने मग मायावतींनी मुलायमच्या विरोधात तोफ़ा डागण्य़ाची मोहिम उघडली. त्यातून अखेरीस बसपाने सरकारचा पाठींबा काढून घेतला आणि प्रथमच तिथे मायावती मुख्यमंत्री बनल्या. त्या सरकारला भाजपाने पाठींबा दिलेला असला तरी तो बाहेरून होता. त्यामुळे भाजपा सत्तेत सहभागी झालेला नव्हता. पुढे काही काळानंतर भाजपाने पाठींबा काढून घेतल्यावर ते सरकार पडले. त्यानंतर बसपामे मुलायमची साथ सोडली. यावेळी बसपा व कॉग्रेस यांची युती झाली आणि नवलाची गोष्ट म्हणजे नरसिंहराव यांनी ४२५ पैकी ३०० जागा बसपाला देऊन टाकल्या. त्यातून तो पक्ष विस्तारला आणि कॉग्रेस त्या राज्यात देशोधडीला लागली. पण दोनतीन निवडणुका लढवून २२-२३ टक्के मतांपर्यंत गेलेला मायावतींचा पक्ष बहूमतापर्यंत काही मजल मारू शकत नव्हता.

हा इतिहास एवढ्यासाठी सांगायचा. की त्याच टक्केवारीचे गणित मांडून मायावती देशातल्या सर्वात मोठ्या राज्यात स्वबळावर मुख्यमंत्रीपदाची मजल मारू शकल्या. दोनतीन निवडणूका २३ टक्क्यांच्या पलिकडे जाऊ न शकलेल्या मायावतींनी २००७ पुर्वी अतिशय चतुरपणे रणनिती आखली होती. ‘ब्राह्मण बनिया खत्री चोर बाकी सारे डीएस फ़ोर’ अशा घोषणेने राजकारणात आलेल्या बसपाने २००७ पर्यंत ‘हाथी नही गणेश है, ब्रह्मा विष्णू महेश है’ इथपर्यंत मजल मारली होती. त्यासाठी त्यांनी वर्षभर ब्राह्मण संमेलने भरवून त्या राज्यात नेतृत्वहीन झालेल्या ब्राह्मण समाजाला सोबत घेतले आणि आणखी चारपाच टक्के मतांची बेगमी केली. त्यातून २००७ सालात आलेल्या निवडणूकीत मायावती ३० टक्के मतांपर्यंत पोहोचल्या आणि १९९१ नंतर पुन्हा एकदा उत्तर प्रदेशात चौरंगी लढतीमध्ये एका पक्षाला एकहाती बहूमत मिळू शकले. चौरंगी लढतीमध्ये हीच तर आकड्यांची गंमत असते. मायावतींच्या पक्षाची जडणघडण दलित मतांवर झाली, तशीच ती कडव्या सवर्ण व मनुस्मृती विरोधावर पोसलेली होती. पण निवडणुका व सत्ता जिंकण्यासाठी त्यांनी ब्राह्मणांना सोबत घेण्याची हिंमत दाखवली आणि बहूमताची किमया करून दाखवली. ३० टक्के मते गाठली, तर आपले एकपक्षीय बहूमत मिळू शकते, हे गणित डोक्यात ठेवूनच मायावतींनी चारपाच टक्के ब्राह्मण समाजाला सोबत घेण्याची चतुराई केली होती. तेच गणित लक्षात घेतले, तर आज हाती आलेल्या महाराष्ट्र विधानसभेच्या आकड्यांनी समोर आणलेल्या निकालांवर पुढले काही आडाखे बांधता येऊ शकतात. भाजपाला इथे संपुर्ण बहूमत मिळू शकलेले नाही. पण राष्ट्रवादी्च्या बाहेरून पाठींब्याचे आश्वासन घेऊन तोच भाजपा शिवसेनेला खेळवत आहे. त्याला तसेच राष्ट्रवादीच्या पाठींब्यावर सोपवून सेनेने विरोधात बसायचे ठरवले, तर हे सरकार अस्थीर होऊ शकेल आणि पाच वर्षाची मदत विधानसभा पुर्ण करू शकणार नाही.

विधानसभा मुदत पुर्ण करू शकत नाही, कारण राष्ट्रवादीवर अवलंबून असलेले सरकार त्याच्या जुन्या भ्रष्टाचाराला हात लावू शकणार नाही. सहाजिकच ते बदनाम होत जाते. अधिक मतदाराला दिलेली आश्वासने पुर्ण न केल्याने अल्पमत सरकारची लोकप्रियता घटत जाते. अधिक असे दुबळे सरकार नको तेव्हा शरद पवार कधीही पाडू शकतात. पण त्या सरकारच्या नाकर्तेपणाची जबाबदारी सेनेवर येत नाही. म्हणुनच दिडदोन वर्षात बदनाम होऊन पडलेल्या सरकारला पुन्हा मते मिळणे अशक्य होऊन जाते. अधिक आधीच बदनाम असलेल्या राष्ट्रवादी वा दुबळ्या कॉग्रेसला त्याचा लाभ अजिबात पुढल्या निवडणूकीत मिळू शकत नाही. उलट सत्तास्पर्धेपासून अलिप्त राहून विरोधात बसलेल्या शिवसेनेची पाटी कोरी असल्याने तोच मग मतदारापुढे एकमेव पर्याय उरतो. पण म्हणून आपल्या बळावर शिवसेना बहूमताचा पल्ला गाठू शकेल काय? तितकी सेनेची आज राजकीय ताकद आहे काय? इथे आपण उत्तर प्रदेशातील मायावती फ़ॉर्म्युला लावू शकतो. आज सेनेने मोदी लाटेच्या विरोधात एकाकी लढून १९.३ टक्के मते मिळवली आहेत. पण तेवढ्याने फ़ारतर १०० जागांचा पल्ला गाठता येईल. कारण त्यात दोनतीन टक्के वाढ दिडदोन वर्षात होऊ शकते. पण त्यात मराठी बाणा म्हणून मिळू शकणार्‍या आणखी ३-४ टक्के मतांची भर पडली तरी बेरीज २६ टक्क्यांपर्यंत जाते. ही मते सेनेला मनसेकडून मिळू शकतात. जर मनसेला सोबत घेतले तर पंचवीस टक्के मतांचा पल्ला दोघांना गाठता येतो. यावेळी त्यांची अशीच बेरीज तेवीस टक्क्यांच्या घरात आहे. पण दोघांनी भाजपा जोरात असताना व मोदी लाटेच्या विरोधात ही २३ टक्के मते मिळवली आहेत. म्हणूनच त्यांची ती एकत्रित किमान (कमाल नव्हे) ताकद आहे. कॉग्रेस व राष्ट्रवादी आधीच बदनाम व खच्ची आहेत आणि त्यात भाजपा सत्तेत अपेशी ठरल्यावर होणार्‍या निवडणूकीत अपेक्षांची दोनचार टक्के सेनेला अधिकची मिळू शकतात.

थोडक्यात राष्ट्रवादी पाठींब्यावर आज भाजपा सरकारला अवलंबून ठेवल्यास आणि मध्यंतरीच्या दिडदोन वर्षात मनसेला सोबत आणल्यास मध्यावधी निवडणूका अपरिहार्य होतात आणि शिवसेना-मनसे यांना संयुक्त प्रयत्न करून स्वबळावर विधानसभेत बहूमत गाठणे शक्य गोष्ट आहे. जी सेना आज मुठभर मंत्रीपदांसाठी मित्र पक्ष मानलेल्या भाजपाकडे इतक्या गयावया करते आहे, तिला ‘नाते’संबंधातील मनसेकडे मदतीचा हात मागण्यात कमीपणा बाळगण्याचे कारण नाही. दोघांचा वारसा एक व रक्ताचेच नाते आहे. पण दोघे एकत्र आल्यास त्याची राजकीय क्षमता महाराष्ट्राच्या राजकारणाला आगामी दोन वर्षात आमुलाग्र कलाटणी देण्याइतकी आहे. कारण विपरित परिस्थीतीत दोघांनी मिळवलेली यावेळची मते तेवीस टक्के, ही लक्षणिय पण किमान आहेत. उलट भाजपाने मोदीलाट अधिक अन्य पक्षातून आयात केलेले उमेदवार यातून मिळवलेली २७ टक्के मते, त्याच्यासाठी कमाल मर्यादा आहे. सत्ता अपेशी ठरली व आयात उपरे सोडुन गेले तर भाजपाला त्यातली किमान दहा टक्के मते गमावण्याची वेळ येईल. आणि उरलेली मते म्हणजे ४०-५० जागा होतात. त्याची अवस्था कॉग्रेस व राष्ट्रवादी यांच्या पातळीला जाऊ शकते. मात्र त्यासाठी दोन गोष्टी करायला हव्यात. पहिली गोष्ट सेनेने ठामपणे विरोधात बसण्याचा संयम आता दाखवला पाहिजे आणि दुसरी गोष्ट दोन भावांनी जगाशी लढताना एकत्र येण्याइतकी आपापल्या अहंकाराला मुरड घालायला हवी. तर ४० जागांपासून मायावती बहूमतापर्यंत पोहोचल्या, तसा चमत्कार ठाकरेबंधूंना घडवता येऊ शकेल. कारण चौरंगी लढतीत २३ टक्के मते विजयाचे दार ठोठावत असतात. आणि या दोघांना मिळालेली मते मराठी अस्मिता व भाजपा विरोधात मिळालेली आहेत. म्हणूनच त्यांची बेरीज उद्याही कायम राहू शकणारी आहे. किंबहूना भाजपाच्या अपेशामुळे त्यात भरघोस वाढही सहजशक्य आहे.