सुप्त ॠषी जागे झाले

(फ़ोटो सौजन्य: www.esakal.com/ )

मागले दोनटीन दिवस माध्यमांनी कॉग्रेसचे खासदार कुमार केतकरांना फ़ार प्रसिद्धी दिल्यामुळे दुसरे कुमार विचलीत झालेले आहेत. अन्यथा पुण्यातून थेट लातूरला जाऊन त्यांनी राजकीय भविष्यवाणी केली नसती. तिथे गेल्यावर त्यांनी पत्रकारांशी संवाद साधला आणि मोदी पुन्हा पंतप्रधान होणार नसल्याची ग्वाही देऊन टाकलेली आहे. त्यामुळे अनेकांचा जीव भांड्यात पडलेला आहे. जरा पुढे दिल्लीला जाऊन सप्तर्षींनी हीच भविष्यवाणी राहुल गांधींना समजावली असती, तर त्यांनी काही दिवस विश्रांती तरी घेतली असती. असो, मुद्दा इतकाच, की अशा भविष्यवाण्या करण्याला अंधश्रद्धा निर्मूलन म्हणतात. कारण ते जिथे बोलत होते, तिथे अंधश्रद्धा निर्मूलन समितीचे ज्येष्ठ पादधिकारी उपस्थित होते आणि त्यांनीही भविष्य ज्योतीष वगैरे भंपक कल्पना असल्याचे सप्तर्षीना समजावलेले नाही. त्यामुळे राजकीय भाकिते वा भविष्यवाणी वैज्ञानिक असावी, असे आपण गृहीत धरणे भाग आहे. आपल्या कटाचा विस्तार करताना केतकरांना कुठले पुरावे द्यावे लागत नसतील, तर सप्तर्षीकडे तरी कोण पुरावे मागू शकतो? अर्थात केतकरांपेक्षा सप्तर्षी खुप जुनेजाणते भविष्यवेत्ते होराभूषण आहेत. सात वर्षापुर्वी त्यांनी आपल्या ‘सत्याग्रही विचारधारा’ मासिकात काही पानांचा अग्रलेख लिहून भारतामध्ये अध्यक्षीय शासनप्रणाली येऊ घातल्याचे भाकित केलेले होते. तेव्हा त्यांच्या समोर कोणी नरेंद्र मोदी वा संघाचा नेता नव्हता. तशी भविष्यवाणी त्यांनी लोकपालचे ‘अत्याग्रही’ अण्णा हजारे यांच्या आंदोलनाची ग्रहदशा बघून वर्तवली होती. पण कुमार केतकरांनी व्यापक कारस्थानात सगळी तात्कालीन ग्रहदशा बदलून अण्णांना राजकीय सामाजिक क्षितीजावरूनच गायब करून टाकले. अन्यथा आज कुमार सप्तर्षीना भावी पंतप्रधानाविषयी बोलण्याची वेळच आली नसती. त्यांनी कदाचित नरेंद्र मोदी पुन्हा राष्ट्राध्यक्ष होणार नाहीत, असली भविष्यवाणी केली असती. असो.

कुमार हा केतकर असो की सप्तर्षी असो, त्यांना आपण सकाळी काय बोललो ते संध्याकाळी आठवत नाही. आज का्य लिहीले त्याचा उद्या परवा पत्ता नसतो. त्यामुळे ते बिनधास्त भविष्यवाण्या करीत असतात किंवा व्यापक कारस्थाने शिजवून उपासमारीने मरणार्‍या माध्यमांचे सकस पोषण करीत असतात. त्यामुळेच बहुधा लातूरच्या पत्रकार माध्यमातले कुपोषण संपवण्यासाठी सप्तर्षी तिकडे गेलेले असावेत. कदाचित हल्ली त्यांच्या भोवती फ़ारसे कॅमेरे जमत नाहीत. म्हणून असेल, सप्तर्षी यांना काहीबाही विवादास्पद बोलून आपल्याकडे कॅमेरे आकर्षित करायचे असावेत. अन्यथा असे अतर्क्य विधान त्यांनी कशाला केले असते? लातुरला सप्तर्षी वादग्रस्त बोलले यामागे त्यांचा पवित्र हेतू काय असावा? हे मी समजावण्यापेक्षा खुद्द सप्तर्षीच्याच शब्दात समजून घ्या.

‘भोवती सतत कॅमेरे असतील तर कशाचाही विधीनिषेध राहत नाही. कॅमेर्‍यांची संख्या कमी झाली की अधिक विवादास्पद बोलावे, म्हणजे कॅमेरेवाले धावत येतील हे कळते. मग माणूस काहीबाही बोलून कॅमेरे आकर्षित करू लागतो. सामान्य माणसांना चॅनेल्समधून ज्या प्रतिमा त्यांच्यावर आदळतात तेच वास्तव वाटू लागते.’ असे डॉक्टरांनी अण्णा हजारे यांच्या २०१२ च्या लोकपाल आजाराविषयी केलेले निदान होते. मग आज खुद्द त्यांनाच काय झाले आहे? कॅमेरांची घटलेली संख्या भेडसावते आहे का? ते आपले पुण्य़ातले निधीवादी-गांधीवादी काम सोडून राजकीय भाकिते कशाला करू लागले आहेत? आज ते भावी पंतप्रधानाविषयी बोलत आहेत आणि सहासात वर्षापुर्वी त्यांना देशात अध्यक्षीय प्रणाली येणार असल्याची स्वप्ने पडत होती. त्यांचे तेव्हाचे भाकित वाचा.

’जनलोकपाल बिल आणि त्यासाठी जनआंदोलन नामक बाजारू प्रदर्शन ही अध्यक्षीय लोकशाहीची रंगीत तालीम आहे असा संशय आम्हाला येऊ लागला. त्याला कारण होते. अमेरिकेच्या अध्यक्षाला तेथील सिनेटपेक्षा (संसदेपेक्षा) अधिक अधिकार आहेत. तेथील संसदेने बहुमताने एखादा ठराव संमत केला तरी त्या ठरावाच्या विरोधात अध्यक्षाला निर्णय घेता येतो. अमेरिकेच्या अध्यक्षावर निवडून आलेल्या सिनेटर्समधूनच काहींना मंत्रिमंडळात सदस्य म्हणून घेण्याचे बंधन नसते. त्याच्या मर्जीनुसार कोणत्याही व्यक्तीला तो मंत्रिमंडळात घेऊ शकतो. याचा अर्थ सार्वजनिक जीवनाचा स्पर्श नसलेली मंडळी अमेरिकेच्या जनतेवर राज्य करू शकतात.’

जनलोकपाल बिलासाठी लोकांचे रस्त्यावर उतरणे बाजारू प्रदर्शन, अशी संभावना त्यांनी केली होती. मग हे शहाणे वाहिन्यांवर येऊन जी मुक्ताफ़ळे उधळतात त्याला काय म्हणायचे? कारण त्यांच्या त्या चर्चेत अधूनमधून कमर्शियल ब्रेक जाहिरातीच्या पैशासाठी घेतला जातो, त्याला काय अध्यात्म म्हणतात काय? तो बाजारूपणा नसतो काय? जगभरातून एनजीओ म्हणून गोळा केलेल्या पैशावर जी आंदोलने चालवली जातात, त्याला बाजार नाहीतर काय म्हणतात? ते असो, तेव्हा सप्तर्षींच्या भाकिताचे काय झाले. वर्षभरात अण्णा अंतर्धान पावले आणि जाता जाता केजरीवाल नावाचे नवे पिल्लू सार्वजनिक जीवनात सोडून गेले. देशाची घटना संपुष्टात आली नाही की संसदीय पद्धती निकालात निघाली नाही. आजही शाबुत आहे आणि लौकरच आणखी एक संसदीय निवडणूक व्हायची आहे. मग डॉक्टरांना आलेल्या संशयाचे काय? तर अशा कुमार लोकांना कसलाही संशय येत असतो आणि कशातली व्यापक कटकारस्थान दिसत असते. त्यासाठी कुठला वैज्ञानिक पुरावा लागत नाही किंवा वास्तवाचे भानही असावे लागत नाही. त्यांना वाटले म्हणजे संशय येतो आणि संशय आला म्हणूनच तसे वाटत असते. आता त्यांना वाटले म्हणजे तेच तसेच असणार ना? त्यासाठी पुरावे कशाला मागायचे? वैज्ञानिक पुरावे मागणारे अंधश्रद्ध असतात. निर्मूलनवाल्यांना पुरावे संपवायचे असतात ना? अशी एकूण स्थिती आहे. अशा लोकांना जे काही आवडत नाही व जिथे त्यांना स्थान नसते, त्याला अस्पृष्य घोषित करणे व धर्मबाह्य ठरवणे; ही आपल्या देशातील जुनी सनातन पद्धती राहिली आहे. आजकाल त्यालाच पुरोगामीत्व म्हणतात. म्हणून तेव्हा डॉक्टर संसदीय लोकशाही व संविधान धोक्यात असल्याची भविष्यवाणी करीत होते आणि आता नरेंद्र मोदी पुन्हा पंतप्रधान होणार नसल्याचीही ग्वाही देत आहेत.

पण जाता जाता त्यांनी आणखी ज्ञानामृत पाजलेले आहे. देशात नवे रस्ते तयार करण्यापलिकडे कुठलीही विकासा़ची कामे चालू नाहीत, असाही शोध त्यांनी लावला आहे. अर्थात रस्ते बांधण्याचे काम तरी त्यांना कसे दिसू शकले, हा चमत्कारच आहे. कारण नकारात्मक बघाय़चे असेल तर रस्तेही दिसायला नकोत ना? कोट्यवधी गावात खेड्यात शौचालये बांधली गेली वा हजारो खेड्यात प्रथमच वीजपुरवठा पोहोचला. त्याला विकास म्हणत नाहीत. सत्तर वर्षांनी गंगेच्या पात्रातून प्रथमच मालवाहू बोटीने मालाची नेआण चालू झाली. त्याला विकास म्हणत नसतात. थेट लोकांच्या खात्यामध्ये अनुदानाची रक्कम जमा होऊ लागली, त्याला बहुधा पुरोगामी भाषेत भ्रष्टाचार म्हणत असावेत. लाखो ग्रीब घरात प्रथमच गॅस सिलींडर पोहोचला, त्याला विकास म्हणता येत नाही. कारण त्यातून गरीबी वा दारिद्र्याचे वाटप होत नाही. जिथे गरीबीत लोक खितपत पडलेले असतात आणि वर्षानुवर्षे तसेच नाडले जातात, त्याला पुरोगामी विकास म्हणतात ना? सत्तर वर्षात साधे चांगले रस्ते उभारले जाऊ शकले नाहीत, त्याला सप्तर्षी विकास समजतात. हा निकष असला, मग मोदींच्या काळात देश भकासच झालेला असणार ना? अर्थात स्पर्धा मोदींशी नव्हेतर केतकरांशी असल्याने व्यापक कारस्थान शोधल्याशिवाय त्यांचे निदान संपणार कसे? म्हणून सप्तर्षींनी लातूरात एक अत्यंत गोपनीय कथा पत्रकारांना सांगितली. ती अशी, मोदी प्रचंड मतांनी निवडून आल्यानंतर त्यांच्या कार्यकर्त्यांनी आनंद व्यक्त करण्यासाठी एका मुस्लिम तरुणाचा बळी घेतला. त्या घटनेपासून मी मोदींचा कट्टर विरोधक बनलो. आजवर कुणा मुस्लिम पक्ष वा नेत्यानेही ही धक्कादायक घटना सांगितली नव्हती. आपण सगळे मुर्ख लोक गोमांसाच्या वादातून एका मुस्लिमाची हत्या झाल्याचे ऐकून होतो. पण सप्तर्षींनी खास संशोधन करून विजयानिमीत्त मुस्लिमाचा बळी घेतला गेल्याचा गौप्यस्फ़ोट केलेला आहे. मात्र आपल्या संशोधनाची चो्री केतकरांनी करू नये, म्हणून बहुधा त्यांनी तो खुप दडवून ठेवलेला असावा. अन्यथा केतकरांनी आपल्या भाषणात व्यापक कारस्थानाचा भागामध्ये त्याही गोष्टीचा समावेश केला असता ना?

पण यातली गंमत वेगळीच आहे. मोदींचा विरोधक सप्तर्षी कधी झाले? मुस्लिमाचा बळी पडला म्हणून. यातला सूर असा आहे, की त्यापुर्वी सप्तर्षी जणू मोदीसमर्थक असावेत. विजयासाठी मुस्लिमाचा बळी पडला नसता, तर आजही सप्तर्षी मोदीभक्तच राहिले असते. पण ते त्यांना शक्य नव्हते. कारण त्यांना मोदी व संघाचा मोठा तीटकारा आहे. त्यात मोदी समर्थनाला कुठे जागाच नाही ना? पण मग विजयी झालेल्या पंतप्रधानाला विरोध कसा करायचा, असा प्रश्न पडला असावा. त्यातून मार्ग काढण्यासाठी बहुधा सप्तर्षींनी एका मुस्लिमाला विजयोन्मादात ठार मारले आणि मोदी विरोधासाठी त्यांचा मार्ग मोकळा झाला असणार. त्याचेही कारण आहे. अण्णा आंदोलनाला बाजारू ठरवून अध्यक्षीय शासनाचे भाकित केल्यावर सप्तर्षी सुप्तावस्थेत गेले. ते एकदम लोकसभा निवडणूका संपल्यावरच जागे झाले. बघतात तर काय? अण्णा बेपत्ता, केजरीवाल दिल्लीचे मुख्यमंत्री झालेले आणि कॉग्रेसचा बोजवारा उडून भाजपाचे नरेंद्र मोदी पंतप्रधान झालेले. यातून आपली भूमिका नेमकी काय, त्याचा क्रॅश कोर्स त्यानी घेतला असावा. त्याच क्रॅशमध्ये मुस्लिमाचा बळी गेला असावा. पण देशाचे आणि एकूण पुरोगामी सनातन धर्माचे सुदैव, हे सुप्त ॠषी जागे झाले. तात्काळ त्यांनी देशाची व विविध राजकीय पक्षांची ग्रहदशा तपासली आणि मोदी पुन्हा पंतप्रधान होणार नसल्याचे भविष्य वर्तवून टाकले. अर्थात आपलीच भविष्यवाणी खुद्द सप्तर्षीच गंभीरपणे घेत नाहीत. तर इतरांनी घेण्याचे काही कारण नाही. पण मनोरंजनाचा खजिना म्हणून त्याकडे बघण्याची सोय कशाला सोडायची? सध्या सिद्धू केतकरांच्या मागून सप्तर्षीही कॉमेडी सर्कसमध्ये सहभागी व्हायच्या मार्गावर असावेत. बरे होईल, कपील शर्मा या प्रतिभासंपन्न विनोदवीराची बारगळलेली कारकिर्द नव्याने आकारास येईल ना?