तेव्हा वय किती होते?

आजी आमच्या लहानपणीच्या उचापतींवर तक्रार करताना मालवणी भाषेत म्हणायची, माजो बाबा काय करी, तर असलेला नाय करी. म्हणजे कुठल्याही गोष्टीची नासाडी केली, मग हे विश्लेषण असायचे. अर्थात लहान मुलांविषयी यापेक्षा अधिक तक्रार कोणी करू शकत नाही. कारण समज कमी असलेल्या मुलांकडून आणखी काय अपेक्षा केली जाऊ शकते? सहाजिकच अशा मुलांपासून किंमती वस्तु वा अपायकारक गोष्टी आठवणीने दुर राखल्या जातात. राहुल गांधी पक्षाध्यक्ष झाल्यापासून खुपच आक्रमक झालेले आहेत आणि त्यांच्या आक्रमकतेमुळे आजीचे ते शब्द हल्ली नेहमीच आठवू लागलेले आहेत. जितके म्हणून राहुल गांधींच्या प्रतिमा संवर्धनाचे काम पक्षाने हाती घ्यावे, तितका हा मुलगा त्यांचे प्रयत्न मातीमोल करून टाकतो. अर्थात त्यात काहीच नवे नाही. दिडदोन वर्षापुर्वी त्याने प्रशांत किशोर या देशातील सर्वोत्तम निवडणूक चाणक्यालाही धुळीस मिळवून दाखवले होते. किंबहूना उत्तरप्रदेश कॉग्रेसला एकहाती जिंकून देण्यासाठी रणनिती बनवण्याचे कंत्राट प्रशांतने घेतले, तेव्हाच त्याने आपली अब्रु धुळीस मिळवण्याचा धोका पत्करला आहे, असे भाकित मी केलेले होते. उत्तरप्रदेश विधानसभेसाठी प्रत्यक्ष मतदान होण्यापुर्वीच राहुलने प्रशांतची पुर्ण वाट लावून टाकलेली होती. तेवढ्यावरच भागलेले नव्हते. अखेरचा प्रयास म्हणून प्रशांतने समाजवादी पक्षाशी आघाडी करून बघितली, तर राहुलने आपल्या सोबतच अखिलेश यादवलाही जमिनदोस्त करून टाकले. म्हणूनच आता कुठल्याही परिस्थितीत कॉग्रेसशी हातमिळवणी करायला अखिलेश राजी होत नाही. तर अशा सर्वज्ञानी पक्षाध्यक्षाला परदेशी नेवून अनिवासी भारतीयांसमोर पेश करण्याचे पाप मुळातच इतर ज्येष्ठ कॉग्रेस नेत्यांचे होते. त्यात राहुलचा काय गुन्हा होता? त्याने आपल्या परीने तिथेही यथेच्छ गोंधळ घातला. त्याच्या वयाला पेलवणारे काम नसेल तर राहुलचा दोष काय?

परदेशात अनेक लोकांशी जाहिर संवाद करताना वा मुलाखती देताना राहुलनी आपल्या ज्ञानाची कवाडे इतकी सताड उघडून टाकली, की नंतर चिदंबरम यांच्यापासून थेट सुरजेवाला यांच्यापर्यंत अनेकांना राहुल चौदा वर्षाचा तर होता, असले खुलासे करावे लागले. ब्रिटन येथील संवादात राहुलने अकारण मधमाशांचे मोहळ उठवून दिले. तिथे कोणी त्याला १९८४ च्या शीख हत्याकांडाचा प्रश्न विचारला, तर त्याविषयी गप्प रहाणे शहाणपणाचे होते. पण मुळातच शहाणा असलेल्या राहुलने गप्प कशाला रहावे? गप्प रहायचे नसेल, तर त्याने तिथल्या तिथे तेव्हा आपण अवघे चौदा वर्षाचे होतो आणि बाहेर काय घटना घडतात आपल्याला ठाऊकही नव्हते; असे प्रतिपादन करायला काही अडचण नव्हती. पण आज आपले वय किती आणि शिखांची कत्तल झाली, तेव्हा आपले वय किती होते, त्याचा हिशोब कोणी मांडायचा? सहाजिकच हा प्रयत्न राहुलने यशस्वीरित्या मातीमोल करून दाखवला. ज्यामुळे पक्षाची व राहुलची प्रतिमा उजळ व्हावी म्हणून प्रयत्न केलेला होता, त्यातच त्याने पक्षाला अडचणीत आणुन दाखवले. आता चिदंबरम वा अन्य कॉग्रेसी जाणते नेते राहुल दंगलीच्या वेळी अवघा चौदा वर्षाचा असल्याचा खुलासा करीत आहेत. म्हणूनच शिख दंगलीविषयी राहुलला जबाबदार धरणे योग्य नसल्याचीही सारवासारव करीत आहेत. पण हे राहुलला कधी कळायचे? शिवाय आणखी प्रश्न असा येतो, की गांधी हत्येच्या वेळी राहुल गांधींचे वय किती होते? कारण शिख हत्याकांडाविषयी राहुल जितकी ठामपणे विधाने करतात, तितक्याच खात्रीपुर्वक ते गांधीहत्येविषयी देखील बोलत असतात. मग गांधीहत्येच्या वेळी राहुलचे वय किती होते? त्याचाही खुलासा चिदंबरम यांच्यासारख्यांनी करायला नको काय? शंभर वर्षापुर्वी कधीतरी अमेरिकेत कोकाकोला बनवणारा माणूस लिंबू सरबत विकत असल्याची इत्थंभूत माहिती राहुलपाशी असते, तर शीख हत्याकांड वा गांधी हत्येचे काय घेऊन बसलात?

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी आपल्या प्रत्येक परदेश दौर्‍यात तिथे कामानिमीत्त वा कायमस्वरूपी स्थायिक झालेल्या भारतीयांशी संवाद साधण्याचे तंत्र सुरू केले. म्हणून त्यांना तितकेच समर्थ उत्तर देण्यासाठी कॉग्रेसने आपले पंतप्रधान पदाचे उमेदवार राहुल गांधींनाही तशाच पद्धतीत पेश करण्याचा केलेला प्रयास योग्यच होता. परंतु आपला उमेदवार म्हणजे विनोदाचा बादशहा असल्याचे लपवावे कसे, याचा कॉग्रेसच्या चाणक्यांना न सुटलेला प्रश्न आहे. सहाजिकच ते जितका म्हणून राहुलची प्रतिमा उंचावण्याचा प्रयत्न करतात, तितक्याच वेगाने राहुल आपल्यासह पक्षाची प्रतिमा धुळीस मिळवण्यासाठी राबत असतात. त्यातून मग अशा केविलवाण्या स्थितीत पक्षाला जावे लागत असते. परदेशात राहुलनी अतिशय आत्मविश्वासाने बालिशपणा करून दाखवला, त्यासाठी त्यांचे कौतुक करावेच लागेल. तुम्ही पंतप्रधान असता, तर डोकलामचा प्रश्न कसा सोडवला असता, असा प्रश्न कोणी विचारला. तर राहुलनी अतिशय प्रामाणिकपणे आपल्याला डोकलामविषयी कसलीही माहिती नसल्याचे सांगून टाकले. म्हणजे कुठलाही तपशील वा माहिती नसताना आपण बेछूट आरोप करीत असल्याचे कबुल केले. हा प्रामाणिकपणा कौतुकाचा नाही काय? बाकी पक्ष उघडा पडला हा वेगळा विषय आहे. जर्मनीच्या पंतप्रधान अंजेला मरकेल वा आणखी कुणा राष्ट्रप्रमुखाने राहुलनी मागितलेली भेट नाकारली. कारण असल्या माणसाशी काही खाजगीत बोलले, तर तो बाहेर जाऊन वाटेल तशी मुक्ताफ़ळे उधळण्याची भिती त्यांना वाटणे स्वाभाविक आहे. अर्थात त्याची कॉग्रेसने पर्वा करण्याचे काही कारण नाही. सवाल देश वा पक्षाचा नसून नेहरू-गांधी खानदानाची भलावण करण्याचा आहे. त्यासाठी कॉग्रेस रसातळाला गेली तरी बेहत्तर. समस्या बिचार्‍या पुरोगामी व समविचारी पक्षांसाठी आहे. कारण त्यांना झळ सोसून राहुलचे समर्थन करावे लागते आहे.

कधीकाळी कॉग्रेस पक्ष नुसता देशव्यापी संघटनाच नव्हती, तर तिची एक कार्यकारिणीही होती. त्या कार्यकारीणीमध्ये दिग्गज नेते असायचे आणि ते देशासमोरच्या अनेक प्रश्न समस्यांवर उहापोह करायचे. पक्षाचीच नव्हेतर देशाची ध्येयधोरणे ठरवण्यासाठी या नेत्यांच्या नियमित बैठका व्हायच्या. त्यात काय चर्चा झाली वा कोणते निर्णय झाले, त्याची माहिती घेण्यासाठी पत्रकारांची झुंबड उडत असे. पण दोन दशकापुर्वी सोनिया गांधी कॉग्रेसच्या अध्यक्ष झाल्या आणि कॉग्रेस कार्यकारिणीला फ़क्त आपल्या अध्यक्ष वा नेत्यांच्या चुका कशा देशहिताच्या आहेत, त्याचे खुलासे देण्यापुरतेच काम शिल्लक राहिले. त्याहीपेक्षा महत्वाचे काम म्हणजे नेत्याच्या नाकर्तेपणाचे गुणगान करून त्यालाच कर्तबगारी ठरवण्याच्या कुशाग्र बुद्धीला कार्यकारिणीत स्थान मिळू लागले. आता तर राहुल गांधी पक्षाध्यक्ष झालेले आहेत. त्यानंतर पक्षाच्या पराभवातला नैतिक विजय समजावून सांगू शकतील, त्यांनाच कार्यकारिणी व संघटनेत महत्वाचे स्थान मिळत असते. सहाजिकच एकूण कॉग्रेस कार्यकारिणी व नेतृत्व आता चौदा वर्षाचे होऊन गेलेले आहे. त्या वयातला गोंधळ व धरसोडवृत्तीचा आपल्याला नित्यनेमाने अनुभव येत असतो. या परदेश दौर्‍यात राहुलनी कोणता मुर्खपणा केला, त्याचे खुलासे विचारायला पत्रकारांची झुंबड उडाली आणि सगळी कॉग्रेस राहुलच्या चुकांना समजूतदारपणा ठरवण्याच्या कामाला जुंपली गेली. हेच आता पक्षकार्य बनुन गेले आहे. रोजच्या रोज राहुलनी काहीतरी नवा मुर्खपणा करायचा वा मुक्ताफ़ळे उधळायची आणि पक्षाने सारवासारव करण्याचे काम हाती घ्यायचे, हा परिपाठ झाला आहे. चिदंबरम वा तत्सम लोकांची विधाने व खुलासे ऐकले असते, तर इंदिराजी, यशवंतराव, चंद्रभानु गुप्ता किंवा त्या काळातले दिग्गज किती केविलवाणे होऊन गेले असते, त्याची कल्पनाच आंगावर शहारे आणते.