मला बी जत्रंला येऊ द्या कीर रं....

आज दुपारी एका वाहिनीच्या पत्रकाराचा घाईघाईने फ़ोन आला, तेव्हा की जेवत होतो. त्याला एका राजकीय विषयावर फ़ोनो हवा होता. राष्ट्रवादीचे अध्यक्ष शरद पवार यांनी पुन्हा माढा येथून लोकसभा निवडणूक लढवण्याचा निर्णय घेतला आणि त्यावर तिथे ब्रेकिंग न्युज चालू होती. त्यात अनुभवी पत्रकारांच्या प्रतिक्रीया विचारल्या जात होत्या. खरे तर यात ब्रेकिंग न्युज कुठली असते, ते मला समजत नाही. कारण माणसाला कुत्रा चावला तर बातमी नसते आणि माणूस कुत्र्याला चावला तरच बातमी होते, असे आम्ही उमेदवारीच्या काळात शिकलेले होतो. आजकाल बहुधा बातमीची व्याख्या बदललेली असावी. अन्यथा कुत्रा माणसाला चावला ही ब्रेकिंग न्युज कशाला झाली असती? किंवा होत राहिली असती? शरद पवार यांनी शब्द फ़िरवला किंवा यु टर्न घेतला, ही बातमी कशी काय असू शकते? कुठलीही भूमिका घ्यायची आणि नंतर सराईतपणे कृती करण्यालाच पवार सिद्धांत समजला जातो. त्यामुळे निवडणुकीच्या आखाड्यातून संन्यास घेतल्याची घोषणा पवारांनी २०१४ सालात केली तेव्हाच त्यांचा युटर्न कधी येतो, त्याची प्रतिक्षा होती. पाच वर्षे लागली. पण खरेतर त्या घोषणेतच युटर्न सामावलेला होता. कारण त्यांनी लोकसभेचे मतदान होण्यापुर्वीच साळसूदपणे राज्यसभेत आपली निवड करून घेतली आणि अप्रत्यक्ष निवडणूकीत आपण कायम असल्याची साक्ष दिलेली होती. पण ती पत्रकारांच्या आवाक्यातली बातमी नसावी. म्हणून आज त्यांनी माढ्यातून लोकसभा लढवायचे ठरवताच ब्रेकिंग न्युज होऊन गेली. मग त्यात राजकारण शोधणे सुरू झाले. पवारांच्या कुठल्याही कृतीमध्ये म्हणजे अगदी नाक पुसण्यातही राजकारण असल्याची समजूत त्याला कारण आहे. पण वास्तवात त्यांना काय करायचे असते, ते त्यांनाही कृती उरकून जाईपर्यंत ठाऊक नसते. मग आताही हा निर्णय घेण्याचा अर्थ इतरांना कसा लागावा?

निवडणूकीच्या राजकारणातून बाहेर पडलेले शरद पवार कायम निवडणूकीत असतातच. म्हणूनच त्यांनी मागल्या लोकसभेनंतर विधानसभेपुर्वी ऐनवेळी कॉग्रेसशी असलेली आघाडी पंधरा दिवस आधी मोडली आणि राष्ट्रपती शासन महाराष्ट्रात आणायची वेळ साधली होती. लोकसभेपासून विधानसभेपर्यंत अर्ध्या चड्डीकडे कारभार देणार काय? असला सवाल प्रत्येक सभेत सामान्य मतदाराला करणारे पवार, विधानसभेचे निकाल लागेपर्यंतही थांबले नाहीत. भाजपाचे विधानसभेतूल स्पष्ट बहूमत हुकण्याची चिन्हे दिसताच, त्या पक्षाला सरकार बनवण्यासाठी पवार पाठींबा देऊन मोकळे झालेले होते. मग आताच त्यांना पुन्हा लोकसभेची निवडणूक लढवण्याची उबळ कशाला यावी? काही दिवसांपुर्वीच अजित पवार यांनी आपणही लोकसभा निवडणूक लढवू शकतो, अशी सुचित धमकी वा इशारा दिल्याचा तो परिणाम असावा काय? पक्षांतर्गत सुप्रिया व अजितदादा यांच्यातला बेबनाव आटोपण्यासाठी पवारांनी माढ्यात उडी घेतलेली आहे काय? कितीतरी अशा शंका काढल्या जाऊ शकतात. पण त्यापैकी एकाही शंकेचे समाधानकारक उत्तर साहेब देऊ शकणार नाहीत. कारण त्याची खरीखुरी उत्तरे त्यांनाही ठाऊक नसतात. मात्र उपरोक्त वाहिनीच्या संवादात पक्षाचे प्रवक्ते अंकुश काकडे यांनी दिलेली सफ़ाई पटणारी नव्हती. आजवर पक्षाच्या कार्यकर्त्यांनी तुमचे ऐकले, आता तुम्ही आम्हा कार्यकर्त्यांचे ऐकले पाहिजे; अशी निर्वाणीची भाषा झाल्यानेच साहेबांनी असा निर्णय घेतला असावा, अशी अटकळ काकडे यांनी बांधलेली होती. अलिकडेच अहमदनगर येथील कार्यकर्त्यांनी भाजपाचा महापौर निवडून आणायला हातभार लावला, तेव्हाही कार्यकर्त्यांनी पवारांचे किंवा साहेबांनी कार्यकर्त्यांचे ‘ऐकलेले’ नव्हते, अशा बातम्या होत्या. मग अचानक ही नेता कार्यकर्ता सुसंवादाची किमया कुठून आली? युटर्न ही वास्तविकता आहे आणि आयुष्यभर पवार तसेच वागत आलेले असतील, तर त्यांचा निर्णय अतिशय तर्कशुद्ध आहे.

मुद्दा असा आहे, की गेल्या जुन महिन्यापासून देशभरच्या राजकीय प्रादेशिक पक्षांना लोकसभेचे वेध लागलेले आहेत. त्यानी महागठबंधन नावाचा प्रयोग गाजावाजा करून मांडलेला आहे. पण त्याला इतके महिने उलटून गेल्यावरही त्याला आकार मिळू शकलेला नाही. कारण प्रत्येक पक्षाचे भाजपा व मोदींना हटवण्यावर एकमत होत असले, तरी तिथे रिकाम्या होणार्‍या जागी बसायचे कोणी, यावर कमालीचे मतभेद आहेत. अशावेळी मग तुमच्या पंतप्रधानाचा चेहरा कोणता व नाव कुठले; असा सवाल सतत विचारला जात असतो. त्या नावांच्या यादीत आपले आरक्षण असावे, अशी इच्छा माढ्याच्या लढतीमागची प्रेरणा आहे. तसा हा मतदारसंघ पवारांना नवा नाही. २००९ सालात त्यांनी कन्येला बारामती मोकळी करून देताना तिथूनच लोकसभा गाठलेली होती. त्यामुळे माढ्यातून साहेब उभे रहात असतील, तर बालेकिल्ल्यातच लढणार आहेत. किंवा त्यांना जिंकण्याची हमी हवी आहे. त्यातून पक्षाच्या कार्यकर्त्यांना प्रेरीत करणे व उत्साहीत व्हायला हातभार लावणे वगैरे काहीच असू शकत नाही. तर हुकमी मिळणारी जागा त्यांना हवी आहे. त्यामुळे उद्या कॉग्रेस मोठा पक्ष असूनही त्याच्या बाहेरचा पंतप्रधान शोधायची वेळ आल्यास आपण सज्ज असले पाहिजे; हा त्यातला खरा हेतू आहे. आपण शर्यतीत असल्याचा सिग्नल साहेबांनी यातून दिलेला आहे. किंबहूना मागल्या दोनचार महिन्यात महागठबंधनाचा पंतप्रधान कोण आणि महागठबंधनाचे स्वरूप काय असावे, त्याची मांडणी पवारांच्या इतकी नेमकी कोणी केलेली नाही. आपापल्या राज्यात प्रभावशाली असलेल्या प्रादेशिक पक्ष व नेत्याच्याच नेतृत्वाखाली आघाडी व्हावी व जागावाटप व्हावे; असा आग्रह साहेब कायम धरून बसलेले आहेत. मग जे कोणी बिगरभाजपा सदस्य निवडून येतील, त्यांनी सर्वानुमतीने पंतप्रधानाची निवड करता येईल. ह्या प्रस्तावाचा अर्थ आपण देवेगौडा व्हायला राजी असल्याचा सिग्नल असतो.

आता पवारांचा युटर्न वगैरे शिळोप्याची टिकाटिप्पणी खुप होईल. पण ज्यांची हयात युटर्न घेण्यातच संपत आलेली आहे, त्यांच्या अशा निर्णयाकडे नुसता युटर्न म्हणून बघणे मुर्खपणाचे ठरेल. कारण युटर्न हा पवारांचा ब्रान्ड आहे. राहुल, ममता, मायावती, इत्यादिंनी कितीही गमजा केल्या, तरी त्यापैकी कोणाच्याही नावावर विरोधकात एकवाक्यता होऊ शकत नाही. याची आजतरी पवारांना पुरेपुर खात्री आहे. त्यांच्या तुलनेत पवार हे नाव अधिक वजनदार व सर्वसंमती मिळवू शकणारे आहे. त्यामुळेच अशा उमेदवारीतून साहेबांनी आपण पंतप्रधान पदाच्या शर्यतीत असल्याचीच घोषणा केलेली आहे. ती महाराष्ट्रातील राजकारणासाठी नाही, तर दिल्लीतील प्रस्थापितांना दिलेला सिग्नल आहे. आपल्या नावाचा आतापासून विचार व्हायला हरकत नाही, असेच साहेबांना त्यातून सुचवायचे आहे. बाकी कार्यकर्त्यांचा आग्रह किंवा नेत्यांमधून आलेली मागणी वगैरे गोष्टी दिखावू आहेत. चार वर्षापुर्वी विद्यमान पंतप्रधान बारामतीमध्ये साहेबांच्याच आग्रहाने आलेले होते आणि तिथल्या समारंभात ख्यातनाम उद्योगपती राहुल बजाज यांनी व्यक्त केलेले मत लोक आज विसरून गेलेले आहेत. पण त्यातला आशय साहेब अजिबात विसरलेले नाहीत. बजाज यांनी ‘न लाभलेले पंतप्रधान’ असा पवारांचा त्या सोहळ्यात उल्लेख केलेला होता. तर तशी शक्यता निर्माण होताच त्यांनी पुन्हा एकदा १९९१ प्रमाणे त्या शर्यतीमध्ये आपण असल्याचाच इशारा दिला आहे. प्रामुख्याने माध्यमातून ज्या आगामी किंवा पर्यायी पंतप्रधानाच्या नावाच्या चर्चा रंगवल्या जातात; त्यात आपल्या नावाचा किंवा अनुभवाचा उल्लेखही येत नसल्याने बहुधा साहेब अस्वस्थ झालेले असावेत. त्यांनी तमाम राजकीय विश्लेषकांना यातून साद घातली आहे. आपल्यालाही विचारात किवा शर्यतीत घ्यावे असे आवाहन केलेले असावे. मग ते प्रसिद्ध मराठी लोकगीत आठवते.

काठी अन घोंगडं घेऊ द्य की रं....
मला बी जत्रंला येऊ द्या कीर रं....