दगाबाज मित्रापेक्षा दिलदार शत्रू बरा

गेला साधारण महिनाभर युती तुटण्याच्या संदर्भात मी सातत्याने लिखाण केले. त्यामुळे अनेकजण विचलीत झाले आणि मी शिवसेनेच्या बाजूने पक्षपात करतोय, अशी अनेकांना शंकाही आली. त्याची कारणे मी सांगू शकत नव्हतो. कारण मी जुन्या पठडीतला पत्रकार आहे. आमच्या उमेदीच्या कालखंडात ऑन द रेकॉर्ड आणि ऑफ़ द रेकॉर्ड असा एक प्रकार प्रचलीत होता. अनेकदा नेते वा मोठ्या व्यक्ती खाजगीत पत्रकारांशी मनमोकळे बोलायचे. पण त्यांनी व्यक्त केलेली मते वा दिलेली माहिती खाजगीतला संवाद असल्याने, त्याची जाहिर वाच्यता कोणी करीत नसे. एकप्रकारे दोन व्यक्तीतला तो विश्वासाचा भाग होता. तीच माझी गेल्या चार महिन्यातली अडचण होती. कारण भाजपातील एका महत्वाच्या व्यक्तीकडून युती तुटण्याचे संकेत मला कधीच मिळालेले होते. नेमके सांगायचे तर मोदी सरकारचा शपथविधी व्हायच्या आधीच, हे संकेत मिळालेले होते. मात्र तो खाजगीतला विश्वासाने बोललेला मुद्दा असल्याने मी त्याची खुली वाच्यता करू शकत नव्हतो. पण माहितीच अशी होती, की ती माझ्यातल्या पत्रकाराला गप्प बसू देत नव्हती. पण ज्याने माहिती दिली, त्याच्याशी दगाबाजीही मी करू शकत नव्हतो. त्यातून अडीच महिन्यांनी मिळालेला मार्ग म्हणजे युती व आघाडी तोडण्याचे राजकीय तर्कशास्त्र, मी १ जुलै रोजीच मांडले होते. पण तशी खात्रीपुर्ण माहिती असल्याचे त्यात लिहायचे मी कटाक्षाने टाळले होते. पण जेव्हा युती तुटली, त्यानंतर त्यामागचे हेतू व कर्तेकरविते मला आधीपासूनच ठाऊक होते. म्हणून मी महिनाभर सेनेपेक्षा भाजपानेच युती तोडल्याचे ठामपणे लिहीत होतो. परिणामी भाजपाप्रेमींना मी पक्षपात करतोय असे वाटणे स्वाभाविक होते. पण माझ्या हेतूविषयी शंका घेणे हा माझ्यावर अन्याय होता. आता हे सर्व कशाला लिहायचे? तर भाजपाच्याच राष्ट्रीय सचिव राजीवप्रताप रुडी यांनी मला बंधनातून मुक्त केले. भाजपाच्या इतक्या मोठ्या नेत्यानेच आपल्या पक्षालाच युती नको होती, अशी जाहिर कबुली दिल्याने मल अन्य व्यक्तीकडून मिळालेल्या माहितीबद्दल गोपनीयता राखण्याचे बंधन माझ्यावर रहात नाही. म्हणून त्याबद्दल स्वच्छ व खुलासेवार लिहीणे भाग झाले. असो.

गेल्या काही दिवसात माझ्या लिखाणातून भाजपाने युती स्वार्थाने मोडली, असाच सूर राहिला होता. कारण तसे भाजपाने खुप आधी म्हणजे लोकसभेच्या एकुण निकालांच्या आकडेवारीचा अभ्यास केल्यावरच निश्चीत केले होते. म्हणूनच जुनच्या आरंभापासून युती मोडण्याची जमवाजमव भाजपाने सुरू केली होती. फ़क्त युती मोडण्याचे तर्कशुद्ध निमीत्त शोधले जात होते. शिवाय सेनेला गाफ़ील ठेवून युती मोडायची रणनिती होती. म्हणूनच चार महिने खर्ची घातले गेले. असे म्हटल्यावर राग येऊ शकतो. पण रुडी काय म्हणतात बघा, 'भाजपला राज्यात १३० पेक्षा कमी जागा नको होत्या. हे युती तुटण्याचे मुख्य कारण आहे. मात्र, भाजपचे कार्यकर्ते राज्यातील शिवसेनेच्या युतीला कंटाळले होते. अमित शहा यांनी ते नेमकेपणाने ओळखले होते. त्यामुळे आम्ही युती तोडणारच होतो.' याचा अर्थ काय लावायचा? जे रुडी आज खुलेआम सांगत आहेत, ते मला चार महिने माहित असून मी उघड बोलायचे टाळले. पण सुचक भाषेत लिहीत मांडत होतो. पण त्यालाही महत्व नाही. ज्या मित्रांनी इथे माझ्या हेतूवर शंका घेतली व युती भाजपाने तोडल्याची दिशाभूल मी करतोय म्हटले, त्यांच्या बाजूने त्यांच्याच पक्षाचे सचिव उभे राहिलेले नाहीत. रुडी माझ्या बाजूने साक्ष द्यायलाच पुढे आलेत ना? ‘युती तोडणारच होतो’ याचा अर्थ साफ़ आहे, तो म्हणजे भाजपा निमीत्त शोधत होता. मात्र गेला महिनाभर भाजपाचे प्रवक्ते व समर्थक ‘आम्ही युती वाचवण्याचा आटोकाट प्रयत्न केला’ असे सांगत आहेत. त्यांना खरे मानायचे तर रुडी खोटे पडतात आणि रुडींना खरे मानायचे तर पक्षाचे प्रवक्ते खोटे पडतात. पण प्रवक्ते खोटे बोलत आहेत, हे मला चार महिने आधीपासून माहित होते. मात्र खाजगीतल्या संवादाची जाहिर वाच्यता मी करू शकत नसल्याने गप्प होतो. आता रुडींनीच सत्य समोर आणले आहे. युती तोडायचे कारण केवळ कार्यकर्ते कंटाळले असे नाही. त्याचा तपशील दोन इतर संदर्भ जोडले तर स्पष्ट होतो.

लोकसभेच्या निवडणूकीपर्यंत २५ वर्षे युती एकदिलाने लढत होती. मग यश मिळाल्यावरच भाजपाचे कार्यकर्ते ‘कंटाळले होते’ ही भाषा कुठून आली? कंटाळले होते तर लोकसभेपुर्वीच युती मोडता आली असती. पण तेव्हा मिशन २७२ गाठायचे, तर सेनेला सोबत ठेवायची अगतिकता होती. पण ते मिशन साधले गेल्यावर शिवसेनेचे मिशन १५१ समोर आले आणि ते खरे ठरणारी आकडेवारी लोकसभा निकालांनी सादर केली. तिथेच युती तोडणे अपरिहार्य होऊन गेले. भाजपाचा लोकसभेतील बहूमताचा हेतू साध्य झाला होता. पण आपल्या मदतीने सेनेचा विधानसभा बहूमताचा हेतू साध्य होण्याची शक्यता दिसू लागल्याने पक्षनेते विचलीत झाले होते. त्याला मोडता घालायचा तर युती मोडण्याला पर्याय नव्हता. युती तुटली तरी स्वतंत्र लढून बेरजेने बहूमत साधले जाऊ शकते आणि शिवसेनेला आपले बळ वाढवण्याला वेसण घातली जाऊ शकेल. मतविभागणी होऊनही सेना भाजपाची बेरीज दिडशेहून अधिक होऊ शकत असेल, तर निकालानंतरही सत्ता मिळते. पण दरम्यान शिवसेने्चे पंख त्यांच्याच राज्यात छाटले जातात, ही रणनिती होती. मात्र तसे उघडपणे बोलणे शक्य नव्हते. म्हणून जागावाटपाचा घोळ घातला गेला. आपल्या जागा सोडायच्या नाही आणि सेनेच्या जागेवर दावे करायचे. त्यासाठी सेनेच्या वाट्याच्या जागी इतर पक्षातून बलदंड उमेदवार आयात करायचे आणि त्या जागा मागायच्या; असा डाव खेळला गेला. पण आजवर पडायच्या त्याच सेनेच्या जागा लोकसभा मतदानात आघाडीवर आलेल्या होत्या आणि सहज जिंकणे शक्य होते. मग सेना त्या जागा जिंकायची वेळ आली असताना सोडणार कशा? इथे भाजपाचा दुटप्पीपणा लक्षात येऊ शकतो.

एका बाजूला यावेळी सरकार विरोधी मत व मोदींची लाट असल्याचा भाजपाचा दावा आहे. तो मान्य केला तर कुठलीही जागा पडायचा मुद्दा येतोच कुठे? लोकसभेच्या मतांचा दावा करायचा, तर युतीला अडीचशे जागी मताधिक्य होते. मग उरल्या ३८ जागा. जिथे युती मागे आहे. मोदींची लाट असेल तर अवघ्या ३८ जागा पडायच्या उरतात. मग ‘जुन्या ७८ जागा पडायचा’ सिद्धांत आला कुठून? सेनेच्या ५९ आणि भाजपाच्या १९ जागा कधीच न जिंकलेल्या, असे भाजपा प्रवक्ते सांगतात. त्या त्यांनी कुठून शोधल्या? आपल्या सोयीचे असेल तेव्हा मोदीलाट आणि गैरसोयीचे झाले मग मागल्या २५ वर्षाची आकडेवारी; याला लबाडी म्हणता येईल. ‘उलटतपासणी’ या माझ्या ब्लॉगवर मी मुद्दाम २३० विधानसभा जागी युती लोकसभेत किती मतांनी निर्विवाद आघाडीवर होती आणि त्यात कुठली जागा भाजपा वा शिवसेनेची त्याचा संपुर्ण तपशील दिला आहे. तो बारकाईने अभ्यासला, तर एक गोष्ट लक्षात येते, की युती म्हणून लढले असते तर २००हून अधिक जागा सहज मिळाल्या असत्या. पण त्यात सेनेचा वरचष्मा राहिला असता. कारण जागाच सेनेकडे अधिक होत्या. त्याला रोखायचे तर सेनेच्या जागा कमी करायच्या किंवा युती मोडायची असा पर्याय भाजपापुढे होता. कारण लोकसभेतील बहूमताचे उद्दीष्ट गाठल्यावर भाजपाला मित्र पक्षांच्या कुबड्या नको झालेल्या आहेत. किंबहूना शत्रू परवडला, पण बलदंड मित्र भाजपाला आता नको आहेत. त्यामुळेच निकालानंतर तुटपुंजे बहूमत असलेले युतीचे सरकार बनवणे शक्य असेल, तर युती मोडून सेनेला दुबळी करण्याचा डाव भाजपाने खेळला आहे. अर्थात हे दोन पक्षातले राजकारण असल्याने पत्रकाराने त्यात कोणा एकाची बाजू घेण्याचे कारण नाही. पण घडणार्‍या राजकारणाचे लपवलेले पदर व बाबी उघड करणेही पत्रकारितेची जबाबदारी असते. त्यात पुन्हा सामान्य माणसाची दिशाभूल होत असेल, तर आपल्याला उमगलेल्या गोष्टी चव्हाट्यावर आणणे पत्रकाराचे कर्तव्य असते. अगदी आपल्याला ज्याच्याविषयी आत्मियता आहे, त्या पक्षाच्या आत्मघातकी डावपेचांचे समर्थन करण्यापेक्षा त्याचे कान उपटणे अगत्याचे असते. त्यासाठीच मला ह्यात पुढाकार घ्यावा लागला. कारण भाजपाची ही रणनिती तात्पुरते लाभ देऊही शकेल. पण तो लाभ दुरगामी फ़ायद्याचा असेल काय?

त्याचेही उत्तर इतिहासात अनेकदा मिळालेले आहे. पण जुगारी मानसिकता इतिहासाला कधी जुमानत नसते. म्हणूनच भाजपाने असे पाऊल उचलले आहे. त्याचे काय परिणाम होतात, ते लौकरच दिसतील. मोदींच्या विरोधात अतिरेकी अपप्रचाराचे दुष्परिणाम कॉग्रेस व डाव्यांना भोगावे लागतील, असे मी सातत्याने सात आठ वर्षे लिहीत आलो. पण त्याच रणनितीचे तात्पुरते लाभ उठवणार्‍यांना असे इशारे मोदीभक्ती वाटत होती. २००४ किंवा २००९ सालात त्याचे तात्पुरते लाभ उठवणार्‍यांना आज त्याची किती मोठी किंमत मोजावी लागली, ते वेगळे सांगायची गरज नाही. पण तेव्हा त्यापैकी कितीजणांना माझे मत पटू शकले? मग आज सत्तेची व यशाची अपार झिंग चढलेल्या भाजपाला वा त्याच्या समर्थकांना युती मोडण्यातले तोटे कसे मान्य व्हावेत? त्यांनी आपल्या नशेत चूर राहिल्याने माझ्यासारख्या पत्रकाराचे काहीच नुकसान होणार नाही. ज्यांना मित्रामध्ये शत्रू शोधण्याचे डोहाळे लागलेले असतात, त्यांच्यावर कुणा शत्रूने चाल करण्याची गरज नसते. असे धुंद लोक आपलेच शत्रू व संकटे निर्माण करत असतात. म्हणूनच तर आपल्या बापजाद्यांनी म्हणून ठेवले आहे, दगाबाज मित्रापेक्षा दिलदार शत्रू बरा.