हीच वेळ आणि योग्य वेळ

शनिवारी सकाळी उजाडताना अकस्मात राजभवनात भाजपा-राष्ट्रवादी यांच्या संयुक्त सरकारचा शपथविधी पार पडला. ती बातमी घरातल्या घरात बसून वाहिन्यांवर बघणार्‍यांचाही डोळ्यावर विश्वास बसत नव्हता. पण बातमी खरी होती. कारण भाजपाचे देवेंद्र फ़डणवीस मुख्यमंत्रीपदाची आणि राष्ट्रवादीचे अजितदादा पवार उपमुख्यमंत्री पदाची शपथ घेत होते. शपथ घेतल्यावर त्यांनी एकमेकांशी हस्तांदोलनही केले आणि विषय संपला. त्यानंतर ते दोघेही पुन्हा एकत्र दिसले, ते विधानभवनातील यशवंतराव चव्हाणांच्या प्रतिमेला पुष्पांजली वाहताना. त्यानंतर दोघांचा एकत्रित असा कुठलाही कार्यक्रम नव्हता किंवा झाला नाही. मधेच बातमी यायची अजितदादा मुख्यमंत्र्यांच्या निवासस्थानी वर्षा बंगल्यावर पोहोचले किंवा त्यांना भेटायला राष्ट्रवादीचे कोण कोण दिग्गज नेते आले. अखेरीस ऐंशी तासांच्या या नाट्यावर पडदा टाकत अजितदादांनी आपल्या पदाचा थेट राजिनामा दिला आणि रात्री उशिरा ते माघारी काकांच्या सिल्व्हर ओक या निवासस्थानी पोहोचले. दरम्यान फ़डणवीसांनी आपल्या मुख्य्मंत्रीपदाचा राजिनामा दिला होता. कुठल्या तरी हॉटेलात तीन पक्षाच्या आघाडीचे आमदार एकत्र आणून त्यात शिवसेना पक्षप्रमुख उद्धव ठाकरे यांची नेतेपदी निवडही झालेली होती. आमदारांना घटनेशी एकनिष्ठ रहाण्याची शपथ देण्यात आली होती. इतके उरकून काका घरी परतले, तेव्हा पुतण्या हजर झालेला होता. तिकडे राजिनामा देण्यापुर्वी घटनाक्रम सांगताना फ़डणवीसांनी बहूमत नसल्याचे मान्य करून राजिनामा देणार, अशी बातमी पत्रकारांना दिलेली होती. पण तेव्हा किंवा त्यानंतर हे सरकार बनले कशाला व कशाच्या आधारावर; याचा एका शब्दानेही खुलासा देवेंद्र यांनी केला नाही. दुसर्‍या दिवशी तसा प्रश्न विचारण्यात आल्यावर योग्यवेळी अजितदादांबद्दल बोलेन, असे त्यांनी स्पष्टीकरण दिले. दुसरीकडे गुरूवारी नव्या सरकारचा शपथविधी होण्यापुर्वी तोच प्रश्न अजितदादांना विचारण्यात आला. त्यांनीही तशीच टोलवाटोलवी केली. मुद्दा इतकाच, की यांनी नाही तर जनतेला सतावणार्‍या त्या रहस्याचा भेद कोणी करायचा? हीच ती वेळ आणि योग्य वेळ, यामध्ये काय आशय सामावला आहे?

अजितदादा व देवेंद्र यांनी हे सरकार स्थापन केले. ते बनले कसे आणि मोडले कशाला, त्याचा खुलासा त्यांनीच करायला हवा आणि जनतेच्या वतीने सत्ता राबवणार्‍या ह्या लोकांनीच आपल्या कृतीचे उत्तर द्यायला हवे ना? त्यांनी जनतेला उत्तर देऊ नये. पण निदान त्यांच्या पक्षाने वा नेतृत्वाने तरी त्यांच्याकडून त्याचे खुलासे घ्यायला नकोत का? कारण या दोघांची कृती त्यांच्या पक्षाची प्रतिष्ठा पणाला लावून गेलेली आहे. पण गंमत बघा, दोन्ही नेत्यांच्या त्या बालीश फ़ुलीश भासलेल्या कृतीला त्यांच्याही नेत्यांनी जाब विचारलेला नाही. पत्रकारांच्या त्याबाबत विचारलेल्या प्रश्नांना दोघेही टोलवित आहेत. ‘योग्य वेळी उत्तर देऊ’ हे उत्तर कसे असू शकते? पण त्यांचे हे उत्तर त्यांच्या पक्ष नेतृत्वांना समाधानी करणारे आहे, म्हणजेच त्या एकूण नाट्याचे सुत्रधार हे दोघे दुय्यम नेते असण्यापेक्षाही त्यांचेच पक्षश्रेष्ठी त्यात खर्‍या अर्थाने गुंतलेले आहेत. सुप्रियाताईंनी तर घराण्यात फ़ुट पडली, असे अश्रू ढाळलेले होते आणि काकांनी तर कुटुंब वेगळे आणि पक्ष वेगळा, इतके हात झटकलेले होते. पण त्यांनाही ‘शाम को लौटा’ दादा मुळात कुटुंबातून बाजूला कशाला झाला, त्याचा खुलासा नको आहे. दुसरीकडे भाजपाची सर्व प्रतिष्ठा पणाला लावून अल्पजिवी सरकार स्थापन केलेल्या देवेंद्र फ़डणवीसांनाही त्यांचा पक्ष कुठला जाब विचारत नाही. उलट पुन्हा झालेल्या आमदारांच्या बैठकीत त्यांचीच पक्षाचे सर्वोच्च नेता म्हणून निवड केली जाते आणि त्यांच्यावरच विश्वास व्यक्त केला जातो. किती अजब गोष्ट आहे ना? रस्त्यावरचा सामान्य पाठीराखा, कार्यकर्ता वा सहानुभूतीदार त्या घटनाक्रमाने विचलीत होऊन गेला आहे. पण त्याच पक्षांच्या सर्वोच्च नेत्यांना आपल्या पक्षाची इज्जत धुळीला मिळाल्याचे जराही वैषम्य वाटलेले नाही. दादांचे पक्षात जोरदार स्वागत झाले आणि देवेंद्र यांच्यावर पक्षाने पुन्हा विश्वास प्रकट केला. मात्र कॉग्रेस व शिवसेना यांना त्याविषयी काय वाटते वा वाटले; त्याचाही खुलासा आलेला नाही. कदाचित त्यांना कुठूनही कसाही भाजपा सत्तेबाहेर गेला इतक्याचाच आनंद झालेला असावा. बाकी तपशीलाची फ़िकीर नसावी.

आता दोघेही म्हणतात, योग्य वेळ आल्यावर त्याविषयी बोलू. ती योग्य वेळ कुठली असेल? विधानसभा निवडणूका लागल्या असताना आपला अर्ज दाखल करताना बाळासाहेबांचे नातू आदित्य ठाकरे यांनी ‘हीच ती वेळ’ अशी घोषणा केली होती. पण ती वेळ यायला दोन महिने लागले आणि आता उद्धव ठाकरे यांचा शपथविधी झालेला आहे. मग देवेंद्र आणि अजितदादा यांच्या अल्पजिवी सरकारविषयी बोलण्याची ‘योग्य वेळ’ कधी येणार आहे? ही वेळ इतक्यासाठीच महत्वाची आहे, की शिवसेना वा आदित्यच्या ‘हीच वेळ’ शब्दांनी चमत्कार घडवला आहे. मग द्वेवेंद्र अजितदादा यांच्या तशाच पद्धतीच्या ‘योग्य वेळ’ शब्दात कुठल्या चमत्काराची शक्यता दडलेली आहे? त्या ‘योग्य वेळेला’ असे काय घडायचे आहे? तेव्हा पुन्हा कसली उलथापालथ व्हायची आहे? कुठली घटना घडली, मग हे दोन नेते आपण असे अल्पजिवी सरकार कोसळण्याची हमी असताना का स्थापन केले, त्याचा खुलासा देणार आहेत काय? अन्यथा त्या दोघांनी इतक्या महत्वाच्या राजकीय भूकंपाविषयी असे अर्थपुर्ण मौन धारण करण्याचे कारण काय? एकटे अजितदादा वा एकटे देवेंद्रच त्याविषयी मौन धारण करून बसलेले नाहीत. दोघांनी संयुक्तपणे मौन धारण केलेले आहे. खरे म्हणजे त्यांच्या मौनव्रतावर पहिला प्रश्न कॉग्रेस आणि शिवसेनेने उपस्थित करायला हवा आहे. तितकाच भाजपाश्रेष्ठी व शरद पवार यांनीही दोघांना चांगले फ़ैलावर घेऊन झालेल्या खेळखंडोबाविषयी जाब विचारला पाहिजे. पण त्याही आघाडीवर शांतताच आहे. याचा एकमेव अर्थ काढता येतो आणि तो म्हणजे सगळ्या मौनव्रती लोकांनी संगनमताने हे नाट्य घडलेले आहे. दिसायला त्यात कोणी तरी बाजी मारलेली दिसेल आणि काहीजणांची अब्रु गेली असेही भासणार आहे. पण हेतू भलताच काही साध्य करण्यात आलेला आहे. तो हेतू कदाचित कधीही उघड होणार नाही. फ़ार तर हे नेते आपण कशी दुसर्‍यांवर कुरघोडी केली वा अन्य कुणाला बनवले, त्याचा खुलासा करतील. पण खरे रहस्य कधीच उघड होण्याची शक्यता नाही.

एक गोष्ट साफ़ आहे, इतकी नाचक्की होऊन भाजपाचे श्रेष्ठी फ़डणवीसांना जाब विचारत नाहीत, हे पटणारे नाही. शरद पवार सर्वकाही विसरून पुतण्याला सन्मानाने कुटुंबाची एकजुट म्हणून सोबत घेतात. यावर कोणी विश्वास ठेवू शकत नाही. एकूण नाट्य रंगवले गेले, त्यात भाजपाश्रेष्ठी व शरद पवार यांच्यात कुठला तरी वेगळाच सौदा झालेला आहे आणि त्याविषयी शिवसेना व कॉग्रेस पुर्णपणे अनभिज्ञ असावेत. सामान्य जनतेप्रमाणे त्याही दोन पक्षांना पुर्णपणे अंधारात ठेवले गेलेले आहे. अर्थात त्यांनीही याविषयी खोदून खोदून चौकशी विचारणा केलेली असणारच. पण त्यांनाही ‘योग्य वेळ’ आल्यावर समजेल, अशीच पाने पुसली गेलेली असणार. राजकारणात अनेकदा आरंभी वा अकस्मात माघार घ्यावी लागते व तोही एक डावपेच असतो. योग्य वेळ येण्याची प्रतिक्षा करावी लागते. कदाचित त्यासाठी मानहानी व अपमानही सहन करावा लागतो. पण मोठ्या यशासाठी वा दुरचा पल्ला गाठण्यासाठी दोन पावले माघार घ्यावी लागते. शिकार करताना वाघही दोन पावले मागे येतो म्हणतात. शिवसेनेचा वाघ हे किती ओळखून आहे, ते इतिहासच आपल्याला सांगू शकेल. कारण ‘हीच वेळ’ शिवसेनेला ठाऊक होती, तरी ‘योग्य वेळ’ शिवसेनेला कितपत ठाऊक आहे, ते उद्धव ठाकरे जाणोत. कारण भाजपावाले वा त्यांचे इथले नेतृत्व कितीही लेचेपेचे असले तरी दिल्लीतील सर्वांचे श्रेष्ठी नेते इतके बुद्दू नक्कीच नाहीत. खुद्द शरद पवार इतके गाफ़ील नसतात, की त्यांना अंधारात ठेवून अजितदादांनी इतके मोठे धक्कादायक बंड करावे. फ़क्त या सर्वांनी जे काही खुलासे करायचे आहेत, त्याची योग्य वेळ कधी यायची आहे, तितके तरी जाहिर करावे, इतकीच अपेक्षा आहे. पण अजितदादा व देवेंद्र यांनी मुख्य प्रश्नाला बगल देऊन उत्तर टाळण्याचा लावलेला सपाटा, त्या विषयाला अधिक रहस्यमय बनवणारा आहे. अर्थात आपण कितीही आग्रह धरला, म्हणून ती योग्य वेळ कधी हे सांगण्याची सक्ती करण्याची शक्ती आपल्यापाशी कुठे आहे?