डॉ. कलाम आणि नंबी नारायणन

डॉ. अब्दुल कलाम आपल्याला ठाऊकच आहेत. भारताचा एक सुपुत्र व रॉकेटमॅन म्हणून त्यांची जगात दिगंत किर्ती झाली. त्यामुळेच त्यांना पंतप्रधान वाजपेयींनी थेट राष्ट्रपती बनवण्यापर्यंत मजल मारली होती. पण असाच आणखी एक भारताचा सुपुत्र व कलामांचा सहकारी नंबी नारायणन, त्याच काळात भारतीय व्यवस्थेकडून संपवला जात होता. याची आपल्याला अजिबात खबर नव्हती. कारण त्याला आपल्यासमोर देशद्रोही वा घरभेदी म्हणून पेश करण्यात आलेले होते. त्याचे नाव नंबी नारायणन. एका बाजूला त्याचे सहकारी कलाम देशात कौतुकाचा विषय झालेले होते आणि त्याचवेळी हा तितक्याच गुणवत्तेला शास्रज्ञ भारतीय व्यवस्थेतील सडक्या मनोवृत्तीच्या देशविघातक कारवायांचा बळी झालेला होत. आता सुप्रिम कोर्टाने त्याच्यावरचा अन्याय दुर केला असला व त्याला भरपाई दिलेली असली, तरी देशाचे झालेले नुकसान मात्र कधीही भरून येणार नाही. नंबी नारायणन यांची कथा म्हणूनच खड्या आवाजात व तपशीलाने कथन करणे अगत्याचे आहे. त्यापेक्षाही त्यातले घातपाती देशद्रोही कोण, त्यांचेही चेहरे मुखवटे टरटरा फ़ाडून समोर आणले पाहिजेत. ते मुखवटे फ़ाडले व हिडीस चेहरे समोर आणले, तरच लोकांना समाजात उजळमाथ्याने वावरणारे घातपाती गुन्हेगार ओळखणे सोपे जाईल. त्यापैकी एकाचे नाव श्रीकुमार आहे. जो गुजरातचा माजी पोलिस महासंचालक होता आणि तीस्ता सेटलवाड हिचा कांगावा करण्यातला भागिदार होता. माध्यमात त्याची ओळख आज तीस्ताचा साथीदार इतकीच आहे. पण त्यानेच भारताचा दुसरा डॉ. कलाम उर्फ़ नंबी नारायणन याला खच्ची करून देशाच्या रॉकेट व अवकाश संशोधनाला सुरूंग लावला होता. उशिरा का होईना त्याचा खरा चेहरा लोकांसमोर येईलच. कारण आता नंबीना न्याय देताना सुप्रिम कोर्टाने निवृत्त न्यायमुर्ती जैन यांची नेमणूक त्यासाठीच केलेली आहे.



१९९० च्या जमान्यात डॉ. कलाम व नंबी नारायणन एकत्र इसरो या भारतीय अवकाश संशोधन संस्थेत काम करीत होते. दोघे एकाच योजनेच्या दोन भागामध्ये काम करीत होते. कलाम रॉकेट इंधनाच्या घनपदार्थासाठी कार्यरत होते आणि नंबी द्रव इंधनावर काम करीत होते. त्यात उपग्रहाला अधिक उंच घेऊन जाणार्‍या क्रायोजेनिक इंजिनाचा समावेश होता. त्या काळात हे तंत्रज्ञान ही पाच देशांची मक्तेदारी होती. अमेरिका, फ़्रान्स, रशिया, चीन व जपान यांनाच ते शक्य होते आणि भारत मागेच होता. तर त्यात प्रगती करण्यासाठी रशियाशी भारताने करार केला होता आणि ते तंत्रज्ञान भारताला मिळायचे होते. त्यात प्रथम अमेरिकेने अडथळा आणला. कारण तीन अब्ज डॉलर्सचा धंदा या देशांसाठी मक्तेदारी होता. अमेरिका तेच तंत्र ९५० कोटी तर फ़्रान्स ६५० कोटींना देत होते. अखेरीस येल्तसीन दबावाखाली आले आणि भारताला ते तंत्रज्ञान मिळू शकले नाही. पण त्यातून पळवाट काढताना भारताने क्रायोजेनिक इंजिनाचे भारतातच उत्पादन करण्याचा पर्याय स्विकारला आणि तेच काम नंबी नारायणन करीत होते. त्यामुळे या पाच देशांची मक्तेदारी संपुष्टात आली असती व तेव्हाच स्वस्तातले उपग्रह प्रक्षेपण भारत जगाला विकू शकला असता. त्यातला मोक्याचा माणूस नंबी नारायणन होता. तो क्रायोजेनिक इंजिन व द्रव इंधनावर काम करीत होता. त्याने खुप प्रगतीही केलेली होती. त्याचवेळी केरळच्या एका पोलिस ठाण्यातील अधिकार्‍याने नंबी यांच्यावर देशद्रोहाचा आरोप लावला. त्यांनी मालदिवच्या दोन महिलांना भारताची गुपिते विकल्याचा आरोप ठेवून नारायणन यांना अटक केली. नंबींच्या मते त्यामागचा खरा सुत्रधार आयबी या गुप्तचर खात्याचा सहसंचालक श्रीकुमार होता. त्यानेच खोटेनाटे पुरावे उभे करून नंबींना त्यात गुंतवले आणि त्यांच्यासह सहा शास्त्रज्ञांना तुरूंगात डांबले.

त्यात विजयन नावाचा स्थानिक पोलिस अधिकारी ज्या काल्पनिक व धादांत खोट्या गोष्टी सांगत होता, त्या स्थानिक मल्याळी भाषिक वर्तमानपत्रात रसभरीत करून छापल्या जात होत्या. मग त्याची सुत्रे राष्ट्रीय माध्यमांनी आपल्या हाती घेतली आणि नारायणन यांना गद्दार वा देशद्रोही म्हणून रंगवण्याची जणु स्पर्धाच सुरू झाली. पन्नास दिवसांनी नंबीना जामिन मिळाला. दरम्यान त्यांना छळून इसरोच्या मुखाधिकार्‍यांनाच त्यात गोवण्यासाठी कबुलीजबाब देण्यासाठी दबाव आणला गेला. पण नबी त्याला बळी पडले नाहीत आणि काही दिवसातच गाजावाजा झाल्याने हे प्रकरण सीबीआयकडे सोपवले गेले. त्या चौकशीत नारायणन निर्दोष असल्याचे सिद्ध झालेच. पण त्यांच्याविरुद्ध कोणीतरी खोटे पुरावे निर्माण करून हे कुभांड रचल्याचाही निष्कर्ष काढण्यात आला. त्यात पुढली चारपाच वर्षे गेली आणि नंबी आयुष्यातून उठलेले होते. एक शास्त्रज्ञ म्हणून त्यांची कारकिर्द संपुष्टात आलेली होती. कोर्टाने त्यांना दहा लाखाची भरपाई देण्याचा आदेशही दिला. पण नंबींना तो मान्य नव्हता. कारण या गडबडीत त्यांची पत्नी निराशेच्या गर्तेत लोटली गेली व कुटुंबही उध्वस्त होऊन गेलेले होते. अन्य पाच शास्त्रज्ञही बरबाद झालेले होते. शिवाय या व्यक्तीगत नुकसानापेक्षाची देशाच्या महत्वपुर्ण संशोधनाची पुरती वाताहत होऊन गेलेली होती. त्यामुळेच नंबी यांनी हायकोर्टाच्या निकालावर अपील केले. त्यांनी मुळात हायकोर्टात आपल्या विरोधात आरोप करणारे व अन्याय करणारे, यांच्या चौकशीची मागणी केलेली होती. ती पुर्ण झाली नाही, म्हणून त्यांनी सुप्रिम कोर्टात अपील केलेले होते. आता शुक्रवारी त्याचा निकाल आला आहे आणि त्यासाठी खास निवृत्त न्यायमुर्तीची समितीही नेमली गेलेली आहे. त्यामुळे त्या चौकशीत अनेक चेहर्‍यांवरचे मुखवटे फ़ाटतील व देशाच्या राजकारणात व व्यवस्थापन, शासनात कोण देशद्रोही दबा धरून बसले आहेत, त्यांचा पर्दाफ़ाश होऊन जाईल.

गेल्या लोकसभा निवडणुकांचे पडघम सुरू झाले आणि प्रचारानिमीत्ताने केरळात गेलेल्या नरेंद्र मोदी यांची नंबी नारायणन यांनी मुद्दाम भेट घेतली होती. आपल्याला न्याय मिळावा म्हणून मागणी केली होती. तेव्हा मोदी गुजरातचे मुख्यमंत्री होते आणि योगायोगाने मोदी सुद्धा तशाच एका कुभांड कारस्थानाचे बळी झाले होते. पण आणखी एक समान दुवा दोघांमध्ये होता. गुजरातचे दंगल काळातील पोलिस महासंचालक असलेले श्रीकुमारच नंबींना गोत्यात आणणार्‍या कारस्थानाचे सुत्रधारही होते. खुद्द नंबीनी तसा आरोप केलेला आहे. कारण त्यांची धरपकड केरळच्या पोलिसांनी केली, तेव्हा तिथे आयबीचे सहसंचालक म्हणून श्रीकुमारच कार्यरत होते. त्यांच्याच इशार्‍यावर नारायणन व अन्य सहकार्‍यांना केरळ पोलिसांनी अटक केली व आरोप ठेवलेले होते. जे पुढे सीबीआयच्या तपासात खोटे पडले. कारण श्रीकुमार वा तत्सम अधिकार्‍यांची खोटे पुरावे निर्माण करण्यातली खासियत होती. त्यांचेच एक सहकारी संजीव भट काही वर्षापुर्वी त्यामुळेच सुप्रिम कोर्टातच खोटे पडलेले आहेत. मुख्यमंत्री नरेंद्र मोदींनी गोध्रा जळितानंतर वरिष्ठ पोलिस अधिकार्‍यांची बैठक आपल्या निवासस्थानी घेऊन दंगलीला दोनचार दिवस मोकळीक देण्याचे आदेश दिल्याचा खोटेपणा संजीव भट यांनी केला होता. बारा वर्षांनी तो सुप्रिम कोर्टात खोटा पडला. संजीव भट त्या बैठकीला नव्हते आणि तरीही त्यांनी आपल्या ड्रायव्हरला त्या बैठकीला गाडीने सोडल्याचे प्रतिज्ञापत्र द्यायला भाग पाडलेले होते. खोटे पुरावे निर्माण करून कोणालाही गोत्यात आणण्याच्या सोळा वर्षे जुन्या अन्य प्रकरणात अलिकडेच संजीव भट यांना कोर्टाने अटक करण्याचे आदेश दिले आहेत. श्रीकुमार त्यांचेच सवंगडी आहेत आणि एकत्रित ही मंडळी तीस्ता सेटलवाड कंपनीच्या सेवेत अखंड राबत होती, जे त्यांनी पुढल्या काळात गुजरातमध्ये केले, तेच श्रीकुमार यांनी नंबींच्या बाबतीत केरळात केलेले होते.

हा गुजरातचा धागा महत्वाचा आहे. कारण नंबी व मोदी या दोन्ही बाबतीत खोटे पुरावे निर्माण करून कुभांड रचण्यात दोन्हीकडे श्रीकुमार आहेत. माध्यमांना हाताशी धरून खोट्यानाट्य़ा गोष्टी पुढे करायच्या, खळबळ उडवून द्यायची आणि नामवंत लोकांना गोत्यात ढकलायचे, ही अशा पांढरपेशा गुन्हेगारांची मोडस ऑपरेन्डी राहिलेली आहे. अलिकडेच न्या. लोया मृत्यूचे भांडवल करून तसेच कुभांड रचले गेले आणि सुप्रिम कोर्टातच जाऊन तोंडघशी पडलेले होते. पण मुद्दा एका मोदी वा नंबीपुरता अजिबात नाही. अशा लोकांना बोलविता धनी सुत्रधार कोणी परदेशी बसलेला आहे. अन्यथा हे लोक इथले अन्न खाऊन स्वदेशाला अशा विध्वंसाकडे कशाला घेऊन जात असतील? कोणा व्यक्तीचे काय नुकसान झाले, तेही दुय्यम मानता येईल. पण देशाचे नुकसान दिर्घकालीन दुष्परिणाम घडवित असते. मोदींना तुरूंगात धाडले गेले नाही व नंबी मात्र उध्वस्त होऊन गेले. ह्या मंडळींना विविध क्षेत्रातून मिळणारा पाठींबा व उभी रहाणरी तथाकथित पुरोगामी फ़ौज बघितली, तर देशात किती खोलवर पंचमस्तंभिय पाळेमुळे रुजलेली आहेत, त्याचा अंदाज येऊ शकतो. जिथे म्हणून संधी मिळेल तिथे देशाचे अधिकाधिक नुकसान करायला सज्ज असलेले संजीव भट वा श्रीकुमार, ही कुणाची पिलावळ आहे? आयबीमध्ये संधी मिळाली तर हा माणूस कलामांच्या दर्जाच्या शास्त्रज्ञाला गजाआड करून भारताच्या क्रायोजेनिक इंजिनाचे संशोधन भूईसपाट करून टाकतो. नरेंद्र मोदीसारखा भाई पंतप्रधान होऊ शकणार्‍याला मुख्यमंत्र्याला त्याच्या कारकिर्दीत पहिल्या वर्षीच संपवायचे कारस्थान यशस्वी होण्यासाठी सर्व मदत केली जाते? हे लोक कुठे कुठे दबा धरून बसलेत, त्याचा अंदाजही मेंदूला मुंग्या आणणारा आहे. म्हणूनच नंबी नारायणन याचा विषय ज्यांना शक्य असेल त्यांनी अधिकाधिक भारतीय लोकांपर्यंत घेऊन जाणे अगत्याचे आहे.