मनसे, खडसे आणि शिवसेना

सध्या म्हणजे गेली दोन वर्षे शिवसेना व भाजपा यांच्यात जो कलगीतुरा रंगला आहे, त्याचा आता अतिरेक होऊ लागला आहे. सहाजिकच हे भांडण हास्यास्पद होत चालले आहे. हे दोन्ही पक्ष सत्तेत एकत्र आहेत आणि मित्रपक्ष म्हणून कसे वागावे, याचा किंचितही गंध त्यांना असल्याचे जाणवत नाही. सतत एकमेकांवर कुरघोडी करण्याची संधी दोन्ही बाजूंनी शोधली जाते. त्यात अर्थातच शिवसेना आघाडीवर आहे आणि भाजपा प्रतिसाद देण्याची संधी सोडायला राजी दिसत नाही. विधानसभा निवडणूकीच्या ऐन मुहूर्तावर सेनेला गाफ़ील ठेवून भाजपाने युती तोडली आणि आपण सेनेला कसा धोबीपछाड दिला, त्याची आत्मस्तुती सांगणारे नाथाभाऊ खडसे, आता सत्तेबाहेर फ़ेकले गेले आहेत. त्यामुळेच अन्य कुणापेक्षा सेनेत अधिक आनंदोत्सव साजरा झाला तर नवल नाही. पण अशा बेबनावालाही काही मर्यादा असतात किंवा त्यात काही मर्यादा पाळायच्या असतात. त्याचे भान शिवसेनेच्या नेत्यांना उरलेले नाही. किंबहूना अशा परिस्थितीत कार्यकर्ते व दुय्यम नेत्यांनी आघाडी लढवावी आणि ज्येष्ठ नेत्यांनी त्यावर सारवासारव करावी, असा राजकारणाचा शिष्टाचार आहे. पण सेनेत भाजपा सेनेत उलटेच घडताना दिसते. तुलनेने सामान्य कार्यकर्ते व स्थानिक दुय्यम नेते अधिक जबाबदारीने वागतात आणि ज्येष्ठ नेतेच हमरातुमरीने भांडताना दिसतात. प्रामुख्याने त्यात आग ओतण्याचे काम ‘सामना’मधून चालते याचे नवल वाटते. ते पक्षाचे मुखपत्र आहे आणि त्यातून अनुयायांना सुचक आदेश दिले जायला हवे. पण तिथूनच चिथावण्या दिल्या जात असतील, तर आनंदच ना? बाळासाहेब ह्या गोष्टी कशा हाताळायचे, ह्याचेही कोणाला भान दिसत नाही. आपण बाळासाहेब नाही, म्हणून आपल्या मर्यादा किती, त्याचीही जाणिव तिथे औषधाला दिसत नाही. नुसती आवेशपुर्ण भाषा ही बाळासाहेबांही शक्ती नव्हती.

पहिली गोष्ट म्हणजे बाळासाहेब व्यंगचित्रकार होते आणि म्हणूनच शिवसेनाप्रमुख असूनही त्यांनी केलेल्या शेरेबाजीकडे फ़क्त राजकीय नेता म्हणून बघितले जात नव्हते. त्यांच्या कुठल्याही शेरेबाजी वा मताकडे म्हणूनच गंभीरपणे बघितले जात होते. आपल्या फ़टकळ व स्पष्ट मतासाठी ते ख्यातनाम होते आणि राजकीय फ़ायदातोट्याच्या पलिकडे जाऊन मतप्रदर्शन करण्याची त्यांची हिंमत हीच त्यांची खरी शक्ती होती. तितकी कुवत आजच्या शिवसेनेपाशी असती, तर तिने कुठल्याही निरर्थक मंत्रीपदासाठी भाजपाशी तडजोड केली नसती. दोनदा महापौरपदाच्या निवडणूकीत मते फ़ुटली, म्हणून ठाण्याच्या तमाम सेना नगरसेवकांचे राजिनामे घेऊन साहेबांनी ठाणे महापालिका कॉग्रेसला तीन वर्षे बहाल केलेली होती. पण पुढल्या वेळी संपुर्ण बहूमताने सत्ता पादाक्रांत केली होती. तितकी हिंमत आजच्या शिवसेनेत आहे काय? असेल तर कुरघोड्या करीत बसण्याची गरज नव्हती. बाहेरून पाठींबा देऊनही देवेंद्र फ़डणविसांना खेळवायचे राजकारण शिवसेना करू शकली असती. ते शक्य झाले नसेल, तर मिळाले त्यात समाधान मानून पुढल्या लढाईची सज्जता करण्याला बाळासाहेबांचा वारसा मानता येईल. रोज नाराजीचे प्रदर्शन करून निदान आपल्या संस्थापकाची मान तरी खाली जाण्यास हातभार लावतोय, एवढेही ज्यांना उमजत नाही, त्यांच्याबद्दल काय बोलावे? निजामाच्या बापाचे राज्य आहे, असली भाषा पल्लेदार वाटते. पण मोदी हा निजामाचा बाप असेल, तर त्याच्या पदरी कशाला पाणी भरत आहात? ‘सामना’ चालवताना किंवा बाळासाहेबांचा वारसा सांगताना त्यांनी अशा कित्येक प्रसंगात कशा भूमिका घेतल्या होत्या आणि निभावल्या होत्या, त्याचे तरी स्मरण करायला हवे ना? मोदी देशाचे पंतप्रधान आहेत आणि परराष्ट्रनिती हा पोरकटपणा करण्याचा विषय नाही. इंदिराजींच्या बाबतीत बाळासाहेब कसे वागत होते?

देशाच्या पंतप्रधान म्हणून इंदिराजींच्या कर्तृत्वाला बाळासाहेबांनी नेहमी मुजरा केला. इंदिराजी कॉग्रेसच्या पंतप्रधान होत्या आणि साहेबांनी सतत कॉग्रेस विरोधातलेच राजकारण केले. पण कॉग्रेस आणि इंदिराजी यांच्यात कसा व कुठे फ़रक करावा, याचे भान त्यांनी कायम राखले होते. पक्षिय विरोधाच्या भूमिकेतून बाळासाहेबांनी कधी इंदिराजींची खिल्ली उडवली नाही, की विरोधाचा शड्डू ठोकला नाही. पण त्याचवेळी कॉग्रेसनेत्या म्हणून इंदिराजींवर कठोर टिका करण्यात त्यांनी कुठलीही कसर सोडली नव्हती. अगदी कम्युनिस्ट विरोधातले राजकारण करणार्‍या बाळासाहेबांनी सोवियत-भारत कराराला विरोध करण्याची भूमिका घेतली नव्हती. देशहिताच्या विषयात ते कधी पक्षिय राजकारण आडवे येऊ देत नव्हते. किंबहूना कॉग्रेसला झोडताना पंतप्रधानाची प्रतिष्ठा कमी होऊ नये, याचे तारतम्य त्यांनी कायम राखले होते. अनेकदा त्यासाठी शिवसेनेला कॉग्रेसची बटीकही म्हटले गेले. पण म्हणून कॉग्रेसच्या समर्थनासाठी साहेब कधी उभे राहिले नव्हते. फ़ार कशाला, पडता काळ असताना आपले अस्तित्व टिकवण्याची वेळ आली, तेव्हा सत्तेच्या स्पर्धेत जाण्यापेक्षा साहेबांनी निवडणूका लढवायचे सोडून दोन विधानपरिषद आमदारांच्या बदल्यात कॉग्रेसला पाठींबा देऊन टाकला. पण पुढल्या पाचसहा वर्षात शिवसेना अशी ठामपणे उभी केली, की मुंबईच्या महापालिकेची सत्ता स्वबळावर हस्तगत केली होती. अशा कुठल्याही प्रतिकुल कालखंडात त्यांनी रडवेले होऊन सत्तेसाठी अगतिक ठरणारे पाऊल उचलले नव्हते. पण त्याचवेळी इंदिराजी आणि कॉग्रेस यांच्यातला फ़रक राखण्याचे भान राखले होते. आजच्या ‘सामना’ किंवा सेना नेत्यांना त्याची आठवण तरी आहे काय? आपणच पाठींबा दिलेला देशाचा पंतप्रधान आणि मित्रासारखा वागत नसलेला भाजपा, यामध्ये खुप मोठा फ़रक असतो. तसाच मोदी आणि खडसे-शेलार वा अमित शहा यातही फ़रक असतो.

शपथविधीला आलेले नवाज शरीफ़ यांनी मोदींच्या आईचे कौतुक केल्यावर त्यांच्या मातोश्रींना मोदींनी शाल भेट पाठवणे. शरीफ़नी परतभेट म्हणून मोदींच्या आईला साडी पाठवणे, हा ‘सामना’च्या टिकेचा विषय होऊ शकतो का? अशा भेटीतून कुठलीही परराष्ट्रनिती केली जात नसते. म्हणूनच तो टिकेचा विषयही होऊ शकत नाही. पण त्यातून माणसे दुखावली जातात आणि शत्रू मात्र निर्माण केले जातात. आताही मोदींच्या दौर्‍याची जगभर चर्चा चालू असताना आणि विरोधकांनाही मोदींच्या कर्तबगारीला दाद द्यावी लागत असताना, ‘सामना’तून होणारी शेरेबाजी पोरकटपणाचे मासलेवाईक उदाहरण आहे. राज्यातील भाजपावरील टिका किंवा राज्यातील भाजपाच्या धोरण भूमिकांवर आघात करण्यासाठी पंतप्रधानावर झाडलेल्या दुगाण्या, यातून काय साधले जाते? मोदी पंतप्रधान म्हणून लोकप्रिय आहेत आणि त्यांच्या यशावर दुगाण्या झाडून सेनेला लाभ होऊ शकत नाही. भाजपावर कितीही टिका केल्याने फ़रक पडणार नाही. पण यशस्वी पंतप्रधानावर पक्षिय विरोधासाठी टिका करून सेनेच्या वाट्याला तोटाच येऊ शकतो. इंदिराजींचे कौतुक व त्यांच्या यशस्वी कर्तबगारीचे गुणगान करणार्‍या बाळासाहेबांनी, म्हणूनच महाराष्ट्रात आपली बिगरकॉग्रेस पक्ष अशी प्रतिमा संपादन केली. त्यातून शिवसेना हा राज्यव्यापी बिगरकॉग्रेसी पक्ष म्हणून पुढे आला. भाजपाला म्हणूनच सेनेबरोबर युती करावी लागली होती. भाजपाच्या नावाने शंख करून वा अन्य कुणाच्या नावाने बोटे मोडून शिवसेना इथपर्यंत पोहोचली नाही. त्यातून पक्षाच्या भूमिकेपलिकडे बाळासाहेबांच्या मताला प्रतिष्ठा मिळत गेली. त्यांच्या मताला, विधानाला बळ मिळत गेले. नुसते शब्दांचे बुडबुडे उडवून त्यांचा दबदबा निर्माण झाला नव्हता. हे आजच्या शिवसेना नेत्यांनी व बरळल्यागत बोलणार्‍यांनी लक्षात घेतले, तरी शिवसेनेला आपल्या पायावर उभे राहून एकहाही सत्ता मिळवता येईल. पण असाच पोरकटपणा चालू राहिला, तर मनसे-खडसे व्हायलाही वेळ लागणार नाही.