त्सुनामीचा सुगावा?

लोक्सभा निवडणूकीच्या पाच फ़ेर्‍या पुर्ण झाल्या आहेत आणि रविवारी सहावी फ़ेरी व्हायची आहे. आतापर्यंत ४२५ जागांचे मतदान संपलेले आहे. त्यामुळे जवळपास ८० टक्के जागांचे भवितव्य यंत्रामध्ये बंदिस्त झालेले आहे. अशावेळी प्रत्येक पक्ष व प्रामुख्याने त्याचे नेतृत्व यांची देहबोली अधिक बोलकी झालेली आहे. उत्तरप्रदेश आणि बंगाल या राज्यात अजून दोन फ़ेर्‍या व्हायच्या आहेत आणि त्या दोन्ही ठिकाणचे कडवे मोदी विरोधक रडकुंडीला आलेले आहेत. उलट तिथून अधिक जागा मिळवायला उत्सुक असलेले नरेंद्र मोदी व त्यांचे पक्षाध्यक्ष अमित शहा अधिकच उत्साहित होऊन विरोधकांवर शाब्दीक हल्ले चढवित आहेत. तितकेच मोदी विरोधातले बेछूट बेताल आरोप अधिकच टोकदार होत चालले आहेत. जिथे मतदान संपलेले आहे, अशा राज्यातील मोदी विरोधक अस्वस्थ होऊन कडेलोटावर उभे असल्यासारखे वागत सुटले आहेत. त्यात प्रामुख्याने बंगालच्या मुख्यमंत्री ममता बानर्जी यांचा समावेश करता येईल. अक्षयकुमारला दिलेल्या मुलाखतीमध्ये मोदींनी ममताविषयी चांगले उद्गार काढले होते. पण तेही दिदीला पचवता आलेले नाहीत. दिदी आपल्याला कुर्ता वा मिठाई पाठवते आणि राजकारणाच्या पलिकडे ममता चांगल्या स्वभावाची असल्याची ग्वाहीच मोदींनी दिलेली होती. पण मोदी आपल्याला चांगले म्हणतात, हेही दिदीला सहन झाले नाही. म्हणून मोदींना खोटे पाडण्यासाठी़च जणू दिदीने आपल्या विकृत मनोवृत्तीची तात्काळ साक्ष देऊन टाकली. दुसर्‍याच दिवशी एका सभेत बोलताना ममता म्हणाल्या, यापुढे आपण मोदींना मातीचे लाडू पाठवणार आहोत. मोदींना थप्पड मारणार आहोत. हा काय प्रकार आहे? मोदीं तुमच्याविषयी चांगले बोलतात, तेही सहन होत नाही? त्यांनी अपशब्द वापरले तर उलट उत्तर समजू शकते. पण चांगले बोलले असताना झोंबण्याचे कारण काय? की हा मनस्थितीचा अविष्कार आहे?

लोकसभा निवडणूका लागल्यापासून ममतांचा तोल पुरता गेलेला आहे. त्यांनी गावोगावी आपल्या गुंड कार्यकर्त्यांना मोकाट सोडलेले आहे आणि बंगालमध्ये मतदानात माजलेल्या हिंसेच्या वार्ता बहुतांश माध्यमांनी प्रसृत केलेल्या आहेत. तृणमूल व ममतांच्या गुंडांच्या तावडीतून माध्यमाचे कर्मचारी पत्रकारही सुटलेले नाहीत. पण त्यांना कोणाचीच पर्वा उरलेली नाही. मागल्या लोकसभा विधानसभा निवडणुकीत इतका मोठा निर्णायक विजय मिळवलेल्या पक्ष व नेत्याला कुठल्याही निवडणूकीची भिती वाटण्याचे कारण नाही. एकट्याच्या बळावर ममतांनी विधानसभेत नुसते बहूमत मिळवले नाही, तर तीन पक्षांच्या विरोधात बहूमताच्याही पार अधिक जागा मिळवल्या होत्या. कुठल्याही पक्षाने कितीही प्रयत्न केला तरी ममतांशी मतांमध्ये टक्कर घेण्याच्या जवळपास फ़िरकू शकणार नाही, इतकी ती मते व लोकप्रियता होती. तरीही ममतांचा धीर इतका कशाला सुटला आहे? त्यांच्या भाषा व वर्तनाचा तोल इतका कशाला ढळला आहे? भाजपाचे अध्यक्ष ४२ पैकी २२ जागा जिंकण्याची भाषा बोलतात म्हणून दिदी खवळल्या आहेत काय? बोलायला माणसे काहीही बोलतात. म्हणून समोरच्या हिंमतबाजाने भयभीत व्हायचे काहीही कारण नसते. जेव्हा असा हिंमतबाज घाबरल्यासारखा वागू बोलू लागतो, तेव्हा मात्र शंका येऊ लागते. त्याला आव्हानवीराची भिती वाटू लागल्याची ती पहिली खुण असते. बहुधा ममतांच्या पायाखालची वाळू घसरू लागल्याचे ते लक्षण असावे. अन्यथा मागल्या वर्षभरात ममतांचे वागणे दिवसेदिवस संशयास्पद बनत गेलेले आहे. भयगंडाने पछाडलेल्या व्यक्तीसारखे ममताचे वर्तन दिसू लागले आहे. त्यांना कुठल्याही घटनेत, घोषणेत वा कार्यक्रमात भाजपाचे कारस्थान दिसू लागले आहे. मग ती कारवाई सुप्रिम कोर्टाने केली असो वा आयकर विभागाने केलेली असो. त्यात ममतांना मोदीचे कारस्थान दिसते.

काही महिन्यांपुर्वी सुप्रिम कोर्टाच्या आदेशान्वये तपासकाम करणार्‍या सीबीआय पथकाने कोलकात्याचे पोलिस आयुक्त यांना चौकाशीला बोलावले. त्यालाही ममता मोदींचे कारथान समजून बसल्या होत्या. तिथे लष्कराच्या एका संचलन व प्रात्यक्षिकात त्यांना सरकार बरखास्तीचा संशय आलेला होता. अगदी अलिकडे बंगालला चक्रीवादळाने झोडपले. त्यात केंद्राची मदता देण्यासाठी पंतप्रधानांनी फ़ोनावर संपर्क साधला. तर ममतांनी फ़ोन घेतला नाही की उलट संपर्क साधला नाही. बंगाली जनता वादळाने ग्रासलेली असतानाही त्यांना केंद्रांची मदत म्हणजे मोदींचे कारस्थान वाटलेले होते. म्हणून त्यांनी मदतही नाकारलेली आहे. एकूण ममतांचा भयगंड कुठल्या थराला गेलाय, त्याची ही चाहूल आहे. ममता कशाला घाबरल्या आहेत? मागल्या लोकसभेत दोन खासदार व विधानसभेत चारपाच आमदार निवडून आणणार्‍या भाजपाची ममतांना इतकी भिती कशाला वाटते आहे? घाबरलेला माणूस बाहेरच्या कुठल्या कारणापेक्षाही मनातल्या भयाने बेजार झालेला असतो. ममतांची अवस्था काहीशी तशीच झालेली आहे. मनातले पाप त्यांना भयभीत करते आहे. मागल्या काही वर्षात केलेले राजकारण व उचापतीच त्याला भयभीत करीत आहेत. ज्यामुळे आपल्यापासून मतदार दुरावल्याची समजूत त्यामागे आहे. किंबहूना लोकसभेच्या निवडणूकीचा कार्यक्रम जाहीर झाल्यापासून त्यांच्याच पक्षातले अनेक कार्यकर्ते व सहकारी त्यांचा हात सोडून भाजपात जाऊ लागल्याने ममतांचा धीर सुटला आहे. ज्या गुंडगिरीपासून मुक्ती मिळण्यासाठी बंगाली मतदार त्यांच्या पाठीशी ठामपणे उभा राहिला, तोच निसटल्याच्या भयामुळे त्यांनी आता त्या मतदाराला घाबरवून मते मिळवण्याचा घाट घातला आहे. त्यामुळे भिती अन्य कोणाची वा मोदींची नसून, आपल्याच नाकर्तेपणाची भिती ममतांना सतावते आहे. अन्यथा त्यांनी उठसुट इतका आक्रस्ताळेपणा केला नसता.

जी कहाणी ममतांची आहे, तीच काहीशी शरद पवार, चंद्राबाबू नायडू किंवा राहुल गांधींच्या कॉग्रेस पक्षाची आहे. जसजसे मतदान संपत आलेले आहे, तसतशी यांची बेचैनी वाढत गेलेली आहे आणि त्यांनी अधिकाधिक शिवराळ भाषेत मोदींवर हल्ले चढवले आहेत. आरोप चालविले आहेत आणि मतदान यंत्रावरही निकालापुर्वीच शंका जाहिर केल्या आहेत. मोठ्या अपेक्षेने चंद्राबाबू सुप्रिम कोर्टात गेले होते. पण तिथूनही फ़टकारून लावल्यावर त्यांनी विविध विरोधी व प्रादेशिक पक्षांच्या नेत्यांच्या भेटी घेण्याचा कार्यक्रम आरंभला आहे. लढण्यापुर्वी ज्यांना समान तत्वावर एकजुट करता आली नाही, किंवा आघाडी करता आली नाही; त्यांची निकालानंतरच्या परिस्थितीशी जुळते घेण्यासाठीची धावपळ नवलाची नाही. बहुधा त्यांना एक्झीट पोलचे आकडे मिळालेले असावेत. जसजसे मतदान संपलेले आहे, तसतसे तिथल्या जागांचे आकडे तयार झालेले आहेत. ते जाहिर करण्याला प्रतिबंध असला तरी राजकीय पक्षांना मोबदला देऊन एक्झीट पोल मिळू शकतात. त्याचे प्रतिबिंब या लोकांच्या वागण्यावर पडलेले असावे. विजयाची मस्ती मोदी वा अमित शहांच्या वागण्यातून दिसू शकते आणि नैराश्य व पराभवाने येणारी अस्वस्थता ममता चंद्राबाबू इत्यादिंच्या वागण्यात दिसू लागलेली आहे. हे आकडे मोदींच्या पराभवाचे असते, तर यंत्रावर याचिका करायला सगळ्या पक्षाचे नेते एकजुटीने जाताना दिसले नसते. त्सुनामी आली, तेव्हा आधी त्याचा सुगावा लागलेली प्रतिक्रीया पाळीव जनावरांमध्ये उमटली होती, काही तास आधीच ही गुरे दावी तोडून पळायला धडपडत होती. तर गाफ़ील माणूस प्राणी बेसावध झोपलेला होता. अशा बातम्या आलेल्या होत्या. आताही मोदींना हरवण्याच्या वल्गना करणार्‍यांना एक्झीट पोलने येऊ घातलेल्या त्सुनामीची चाहुल लागलेली असावी काय? नसेल तर दावे तोडायला धिंगाणा घालणार्‍या गाईसारख्या ममता वा इतर नेते धुमाकुळ कशाला करीत आहेत?